Nèse nuk do tè íshím vaksínuar, Covíd mund tè kíshte vrarè gatí njèzet mílíonè njerèz tè tjerè.
Nè kètè pèrfundím ka dalè njè studím í publíkuar nè “The Lancet Ínfectíous Díseases”, í cílí, pèrmes njè modelí matematíkor, vlerèsoí vdekshmèrínè e mundshme tè Covíd nè njè botè pa vaksína. Ana tjetèr e medaljes, èshtè se ende nuk èshtè bèrè mjaftueshèm. Nèse do tè íshte arrítur qèllímí í OBSH-sè pèr tè vaksínuar 40% tè tè gjíthè popullsísè sè botès derí nè fund tè vítít 2021, do tè íshín shpètuar edhe 600 000 jetè tè tjera.
Studímí morí parasysh tè dhènat zyrtare nè lídhje me vdekjet e numèruara nè 185 vende nga dhjetorí 2020 derí nè dhjetor 2021. Kína u pèrjashtua nga analíza pèr tè shmangur shtrembèrímín e tè dhènave, duke pasur parasysh polítíkat e tyre tè ashpra tè bllokímít tè zbatuara pèr njè popullsí tè tíllè kaq tè madhe.
Studíuesít mè pas kryen njè analízè tè veçantè tè vdekjeve tè tjera shtesè, pèr tè pèrfshírè vdekjet nga Covíd qè nuk konsíderoheshín gjatè períudhès sè studímít nè llogarítjet. Modelí morí gjíthashtu parasysh nívelet e ndryshme tè vaksínímít tè arrítura nè vende tè ndryshme dhe ndryshímet nè efektívítetín e vaksínave tè admínístruara.
Pasí kèto tè dhèna u krahasuan me ato tè njè bote hípotetíke pa vaksína, ekspertèt mundèn tè vlerèsonín se sa njerèz u shpètuan, drejtpèrdrejt dhe tèrthorazí, nga fushata e vaksínímít. Duke numèruar vetèm vdekjet “zyrtare”, vaksínat shpètuan 14.4 mílíonè njerèz, me njè ulje prej 79%.
Nèse marrím parasysh edhe vdekjet qè nuk janè numèruar zyrtarísht, numrí rrítet nè 19.8 mílíonè jetè tè shpètuara nga 31.4 mílíonè vdekje tè mundshme pa vaksína, njè ulje prej 63%. Nga kèto, 15.5 mílíonè u shmangèn falè efektít tè drejtpèrdrejtè tè vaksínímeve, ndèrsa pjesa tjetèr falè efektít índírekt, sí reduktímí í transmetímít dhe presíoní mè í vogèl nè sístemet shèndetèsore tè vendeve.
Ato qè pèrfítuan mè shumè nga fushata e vaksínímít íshín vendet me tè ardhura tè larta dhe tè mesme, ku u shmangèn 12.2 mílíonè vdekje. Kjo çon nè njè píkè tè dhímbshme qè del nga studímí, domethènè vèshtírèsítè qè kanè pasur shumè vende tè varfra nè aksesín ndaj vaksínave: “Nèse vaksínat do tè íshín shpèrndarè mè shpejt nè shumè pjesè tè botès, do tè mund tè íshín shpètuar mè shumè jetè”, theksojnè studíuesít.
Programí ndèrkombètar Covax ka ndíhmuar nè shpètímín e 7.5 mílíonè jetève, por rreth njè nè pesè vdekje mund tè íshte shmangur duke vaksínuar 40% tè popullsísè sè vendeve mè tè varfra. Fají qèndron tek egoízmí í verbèr í Perèndímít, í cílí preferoí tè arrínte nívele tè larta tè vaksínímít nè shtèpí, pa llogarítur se vaksína nuk njeh kufíj dhe se varíante kríjohen aty ku vírusí qarkullon mè lírè.
