Pushtimi taleban i Afganistanit dy dekada pas pushtimit amerikan, në vend ka shkaktuar një krizë politike dhe humanitare dhe ekspertët e sigurisë po pyesin se çfarë do të ndodhë me pasurinë e madhe minerale të pashfrytëzuar të Afganistanit.
Është një nga vendet më të varfra në botë. Por në vitin 2010, zyrtarët ushtarakë amerikanë dhe gjeologët zbuluan se Afganistani ka depozita minerale me vlerë gati një trilion dollarë, të cilat mund të ndryshojnë në mënyrë dramatike perspektivën e tij ekonomike.
Një nga depozitat më të mëdha të litiumit në botë
Rezervat e hekurit, bakrit dhe arit u shpërndanë në të gjithë krahinat. Ekzistojnë gjithashtu minerale të rralla të tokës dhe, ndoshta më e rëndësishmja, një nga depozitat më të mëdha të litiumit në botë, përbërës thelbësor i baterive që rimbushen dhe teknologji tjera që kanë rëndësi jetike për trajtimin e krizës klimatike.
“Afganistani është sigurisht një zonë e pasur me metale tradicionale të çmuara, por edhe metale të nevojshme për ekonominë e ardhshme të shekullit 21”, tha Rod Schoonover, një shkencëtar dhe ekspert sigurie që themeloi Grupin Ekologjik të Ardhmërisë.
Sfidat e sigurisë, mungesa e infrastrukturës dhe thatësira të mëdha kanë parandaluar shfrytëzimin e mineraleve më të vlefshme në të kaluarën. Kjo nuk ka gjasa të ndryshojë së shpejti, edhe nën kontrollin e talebanëve. Megjithatë, ka interes nga disa vende, përfshirë Kinën, Pakistanin dhe Indinë, të cilat mund të përpiqen të përfshihen pavarësisht kaosit.
Sidoqoftë, pyetja që shtrohet është se në çfarë mase kjo do të jetë e mundur. Edhe para se Presidenti Joe Biden të njoftonte se do të tërhiqte trupat amerikane nga Afganistani, duke vendosur parakushtet për kthimin e kontrollit të talebanëve, perspektivat ekonomike të vendit ishin të dobëta.
Është vlerësuar se në vitin 2020, 90 përqind e afganëve jetonin nën nivelin e varfërisë prej dy dollarësh në ditë. Në raportin e saj të fundit të Afganistanit, Banka Botërore tha se ekonomia mbetet e brishtë dhe e varur nga ndihma e huaj.
“Zhvillimi dhe diversifikimi i sektorit privat kufizohen nga pasiguria, paqëndrueshmëria politike, institucionet e dobëta, infrastruktura e papërshtatshme, korrupsioni i përhapur dhe një mjedis i vështirë biznesi”, thuhet në raportin e Bankës Botërore të publikuar në mars të vitit 2021.
Shumë vende me qeveri të dobëta qendrore vuajnë nga ajo që njihet si “mallkimi i burimeve”, në të cilën përpjekjet për të shfrytëzuar burimet natyrore nuk përfitojnë nga popullata vendase dhe ekonomia vendase. Sidoqoftë, zbulimet rreth pasurisë minerale afgane, të bëra në bazë të hulumtimeve të mëparshme të kryera nga Bashkimi Sovjetik, ishin premtuese. Kërkesa për metale si litiumi dhe kobalti, si dhe elementë të rrallë si neodymiumi, po rritet ndërsa shumë vende përpiqen të kalojnë në makina elektrike dhe teknologji të tjera për të zvogëluar emetimet e karbonit.
Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë tha në maj se furnizimet globale të litiumit, bakrit, nikelit, kobaltit dhe elementëve të tjerë të tokës duhet të rriten ndjeshëm ose bota do të dështojë në një përpjekje për të adresuar krizën klimatike. Tri vende, Kina, Republika Demokratike e Kongos dhe Australia, aktualisht përbëjnë 75 përqind të prodhimit global të litiumit, kobaltit dhe elementëve të rrallë. Makina elektrike mesatare kërkon gjashtë herë më shumë minerale sesa një makinë konvencionale. Litiumi, nikeli dhe kobalti janë çelësi i baterive.
Nëse Afganistani ka paqe disa vjeçare, duke lejuar zhvillimin e burimeve të tij minerale, ai mund të bëhet një nga vendet më të pasura në zonë brenda dhjetë vjetësh.
