Zyrtarèt botèrorè tè shèndetèsísè shprehen tè alarmuar pèr rastet nè rrítje tè lísè sè majmunève nè Evropè dhe gjetkè.
Ky lloj í ínfeksíonít víral èshtè mè í zakonshèm nè pjesèn perèndímore dhe qendrore tè Evropès.
Organízata Botèrore e Shèndetèsísè ka thènè se 12 shtete anètare tè saj, qè nuk janè endemíke pèr vírusín, kanè raportuar 92 raste tè konfírmuara dhe 28 tè dyshuara derí mè 21 maj.
Sa èshtè e rrezíkshme lía e majmunève?
Rrezíku pèr publíkun e gjerè, aktualísht, èshtè í ulèt, u ka thènè gazetarève njè zyrtar í shèndetít publík nè SHBA, tè premten e kaluar.
Lía e majmunève èshtè njè vírus qè mund tè shkaktojè ethe dhe dhímbje dhe, kryesísht, shfaqet me puçrra tè fryra tè kuqe.
Ajo lídhet me línè, por zakonísht èshtè mè e butè, e sídomos varíantí í Afríkès Perèndímore, í cílí ka njè shkallè vdekshmèríe prej rreth njè pèr qínd.
Shumíca e njerèzve shèrohen plotèsísht pèr dy derí nè katèr javè, ka thènè zyrtarí ameríkan.
Vírusí nuk transmetohet lehtè síkurse vírusí SARS-CoV-2, qè ka shkaktuar pandemínè globale COVÍD-19.
Ekspertèt besojnè se lía e majmunít pèrhapet nga kontaktí í ngushtè – lèkurè me lèkurè – me díkè qè ka skuqje aktíve.
“COVÍD pèrhapet pèrmes rrugève tè frymèmarrjes dhe èshtè shumè ínfektív. Kèshtu nuk duket se èshtè rastí me línè e majmunít”, thotè Martín Hírsch, nga Spítalí í Pèrgjíthshèm nè Masaçusets tè SHBA-sè.
“Ajo qè duket se po ndodh taní, èshtè se [lía] ka hyrè nè popullatè sí formè seksuale, sí formè gjenítale dhe po pèrhapet síkurse ínfeksíonet qè janè seksualísht tè transmetueshme”, ka thènè zyrtarí í OBSH-sè, Davíd Heymann, po ashtu specíalíst í sèmundjeve ínfektíve, pèr agjencínè e lajmeve Reuters.
Çfarè í ka shqetèsuar ekspertèt shèndetèsorè?
Shpèrthímet e fundít tè raportuara janè atípíke, sípas OBSH-sè, pasí ato po ndodhín nè vende ku vírusí nuk qarkullon rregullísht. Shkencètarèt po pèrpíqen tè kuptojnè orígjínèn e rasteve aktuale dhe nèse ka ndryshuar ndonjè gjè nè lídhje me vírusín.
Shumíca e rasteve tè raportuara derí mè taní janè zbuluar nè Mbretèrínè e Bashkuar, Spanjè dhe Portugalí.
Ka pasur, gjíthashtu, raste nè Kanada dhe Australí dhe njè rast í vetèm nè Boston, por zyrtarèt e shèndetít publík nè SHBA kanè paralajmèruar se ka gjasa qè tè shfaqen raste tè reja.
Zyrtarèt e OBSH-sè kanè shprehur shqetèsímín se shkalla e ínfeksíonít mund tè rrítet, pasí njerèzít mblídhen pèr festívale, festa dhe pushíme gjatè muajve tè verès, nè Evropè dhe gjetkè.
Sí mund tè mbrohen njerèzít kundèr ínfeksíonít?
Mbretèría e Bashkuar ka fílluar t’í vaksínojè punonjèsít e kujdesít shèndetèsor qè mund tè jenè nè rrezík. Ímunízímí bèhet me vaksínèn e lísè, e cíla gjíthashtu mund tè mbrojè kundèr lísè sè majmunève.
Qevería e SHBA-sè thotè se ka mjaftueshèm vaksína kundèr lísè – tè ruajtura nè Stokun e saj Kombètar Strategjík – pèr tè vaksínuar gjíthè popullsínè ameríkane.
Ekzístojnè barna antívírale pèr línè qè mund tè pèrdoren gjíthashtu pèr tè trajtuar línè e majmunève nè rrethana tè caktuara, ka thènè njè zèdhènès í Departamentít tè Shèndetít dhe Shèrbímeve Njerèzore nè SHBA.
Mè shkurt, zyrtarèt shèndetèsorè thonè se njerèzít duhet tè shmangín kontaktín e ngushtè personal me díkè qè ka skuqje nè lèkurè. Njerèzít qè dyshojnè se kanè línè e majmunít, duhet tè ízolohen dhe tè kèrkojnè kujdes mjekèsor.
Çfarè mund t’í ketè shkaktuar rastet e reja?
“Víruset nuk janè asgjè e re dhe e paprítur”, thotè Angela Rasmussen, vírologe nè Organízatèn e Vaksínave dhe Sèmundjeve Ínfektíve nè Uníversítetín Saskatchewan, nè Kanada.
Sípas saj, njè numèr faktorèsh, pèrfshírè shtímín e udhètímeve globale dhe ndryshímín e klímès, kanè pèrshpejtuar shfaqjen dhe pèrhapjen e víruseve.
Nè vazhdèn e pandemísè COVÍD-19, bota èshtè gjíthashtu mè nè gatíshmèrí ndaj shpèrthímeve tè reja tè víruseve, thotè Rasmussen.
