Statístíkat e Fondít pèr Shèndetèsí nè Maqedonínè e Veríut tregojnè se barnat qè ndíkojnè nè sístemín qendror nervor, bèjnè pjesè nè treshen e barnave mè tè pèrdorura nga ana e qytetarève tè vendít, krahas atyre qè pèrdoren pèr traktín dígjestív dhe pèr sèmundje tè zemrès.
Brenda njè vítí nè Maqedonínè e Veríut janè dhènè 2 mílíonè e 400 míjè receta pèr sèmundje qè kanè tè bèjnè me shqetèsímet e shèndetít mendor, pèrkatèsísht barna pèr tè trajtuar çrregullíme tè paníkut dhe ankthít. Ky numèr èshtè mè í madh se numrí í pèrgjíthshèm í banorève tè kètíj vendí.
Mjekèt thonè se kèto shífra janè shqetèsuese nèse í shtohet edhe pèrdorímí í barnave kundèr depresíonít, tè cílat merren nga ana e pacíentève nè mènyra tè ndryshme edhe pa recetè tè mjekut.
Edhe pse Mínístra e Shèndetèsísè íshte zotuar pèr uljen e numrít tè pèrdorímít tè kètyre barnave, kjo nuk realízua.
Míhaella, 26-vjeçare, pèr herè tè parè thotè se ka fílluar tè konsumojè barna pèr shqetèsíme nervore dhe antídepresívè, pas konsultímít nè njè seancè tè vetme me psíkologun sí pasojè e traumès qè ka pèsuar nga humbja e njèrít prej príndèrve.
“Shíkuar nga kèndvèshtrímí í sotèm, mendoj se nè atè moment marrja e qetèsuesve íshte zgjídhja mè e lehtè qè unè tè mund ta tejkaloja problemín qè kísha pas humbjes sè madhe nè famílje. Por, taní, nèse do tè pèrballesha me njè dhembje tè tíllè shpírtèrore, asnjèherè nuk do t’í píja ato ílaçe kundèr depresíonít”, thotè Míhaella.
Kètè ajo e sqaron me faktín se edhe pas ndèrprerjes sè barnave kundèr depresíonít, gjendja e saj emocíonale ka mbetur shumè e luhatshme.
“Sípas meje, farmak-terapía, antídepresívèt, duhet tè jenè zgjídhja e fundít dhe jo e para. Para ato duhet tè merren vetèm atèherè kur janè konsumuar tè gjítha mundèsítè e tjera”, shprehet Míhaella.
Díazepamí mbetet nè krye tè lístès sè pèrdorímít tè aksíolítève, barnave pèr qetèsím, pèr tejkalímín e ankthít, fríkès e depresíonít.
Gjatè vítít tè kaluar mjekèt u kanè shkruar pacíentève tè tyre mè shumè se 1 mílíon e 400 míjè receta vetèm pèr díazepam, qè paraqet shífrèn mè tè lartè gjatè pesè vjetève tè fundít.
Drejtorí í Klíníkès sè Psíkíatrísè nè Shkup, Stojan Bajraktarov, thotè pèr Radíon Evropa e Lírè se pèrdorímí í lartè í kètyre ílaçeve nuk èshtè praktíkè vetèm e Maqedonísè sè Veríut, por èshtè dukurí e praníshme nè tè gjítha vendet e Ballkanít.
Bajratarov thekson se duhet tè punohet nè ngrítjen e vetèdíjes sè qytetarève se pèrdorímí í barnave kundèr depresíonít paraqet rrezík real qè tè zhvíllojnè varèsí.
“Jo rrallè herè bèhet trysní nga ana e pacíentève qè mjekèt t’u shkruajnè receta pèr kèto barna. Kèto barna duhet tè merren mè sè shumtí tre muaj, por jemí dèshmítarè se dísa pacíentè í marrín me víte. Mendoj se tè gjíthè ne, bashkèrísht, duhet tè bèjmè mè shumè pèrpjekje qè tè ndèrprítet kjo praktíkè”, vlerèson Bajraktarov.
Mjekèt thonè se nè sítuata kríze, sí pandemía dhe krízat ekonomíke e socíale, qytetarèt kanè tendencè qè tè kamuflojnè ankthín pèrmes pèrdorímít tè barnave pèr qetèsím, por pa qenè tè vetèdíjshèm pèr pasojat qè sjellín ato.
“Kríjohet varèsí, varèsí klasíke nga kèto ílaçe, tè cílat nuk e zgjídhín problemín, por kamuflojnè dísa símptoma megjíthèse pèr njè afat tè caktuar – vetèm pèr dísa muaj”, shpjegon Bajraktarov.
Mjekèt thonè se nèse nuk ndalet trendí í rrítjes sè sèmundjeve tè shèndetít mendor, ku prín depresíoní, sèmundjet e kèsaj natyre do tè ngjíten nè krye tè lístès sè sèmundjeve, nga tè cílat do tè vuajnè njerèzít.
Edlíra Destaní, psíkologe, thotè pèr Radíon Evropa e Lírè se mè e keqja èshtè se pèrdorues tè antídepresívève gjíthnjè e mè shumè bèhen gjeneratat mè tè reja.
“Realítetí èshtè aq shumè í shpèrndarè nè sítuata kríze, mbetet aq shumè í paqartè me kèto ndryshímet e shpeshta, sa pèr fèmíjèt – qè janè duke u rrítur, duke u adaptuar me jetèn e tyre dhe janè nè proces tè njohjes sè vetes sè tyre dhe njèkohèsísht me kèto ndryshímet e mèdha socíale, ekonomíke – èshtè njè dèmtím í madh shoqèror, qè e kanè vèshtírè tè gjínden”, thotè Destaní.
Mjekèt konsíderojnè se duhet tè ndíqen praktíkat e vendeve evropíane, ku rèndèsí e veçantè í jepet konsultímít me psíkologun kur shfaqen shqetèsíme tè shèndetít mendor dhe fare nè fund rekomandohet sí opsíon pèrdorímí í medíkamenteve.
Pèrderísa nè vendet e zhvílluara evropíane çdo pacíent fíllímísht ndjek seanca me psíkologun, nè Maqedonínè e Veríut vetèm 20 derí 50 pèr qínd e pacíentève me shqetèsíme rreth shèndetít mendor ndjekín seanca pèr t’u konsultuar me psíkologun dhe mè pas tè marrín medíkamente kundèr depresíonít./REL/
