Revista History Today: Kush ishte Skënderbeu, heroi që mahniti botën?


Shqiptarët e quajnë vendin e tyre Shqipëri, që do të thotë “Toka e Shqiponjave”. Kronikanti turk, Urudj, thotë se malet e tyre janë të paarritshme, madje as nga gjelat; vetëm shqiponjat dhe shqiptarët mund të jetojnë mes tyre, një artikull i botuar në Revistën History Today në vitin 1962.

Djali i tij i katërt i Gjonit, Gjergj Kastrioti ka lindur rreth vitit 1405, dy vjet pasi turqit pushtuan Shqipërinë. Kruja u mor shpejt dhe u bë qendra e administratës turke.

Në vitin 1426, John Kastrioti dhe bijtë e tij u dorëzuan; Gjergji u bë peng i Sulltan Murad II dhe u kthye në Islam. Ai ishte duke shërbyer në ushtrinë turke kur Selaniku ra dhe babai i tij ishte dëbuar.

Emri “Skënderbe” është një variant turk i emrit Iskander (që nën kupton Aleksandrin) dhe Bej, ose Beg. Ai ishte krenar për emrin dhe shpesh e përdori atë si pjesë të nënshkrimit të tij. Kjo është gjithashtu periudha që është më e errëta. Kronistët shqiptarë dhe katolikë kanë shumë pak informancione në lidhje me kohën e tij me turqit, ndërsa legjenda thotë që ai është rritur në oborrin e sulltanit në Adrianopojë. William Miller pohon se ai ishte edukuar si mysliman në Adrianopojë. Kjo tingëllon shumë e vështirë: qyteti ishte ende shumë bizantin.

Pika e kthesës në jetën e Skënderbeut është gjithashtu e njohur gjerësisht përmes një legjende që frymëzoi shkrimtarin amerikan Longfellow për të shkruar një nga poezitë e tij të merituara më pak të njohura. Duket se në vitin 1443, kur ishte tridhjetë e tetë, Skënderbeu shërbeu në ushtrinë turke  që ishte nisur në për të luftuar kundër Jonosh Hunyadi të Hungarisë në Nish, pengesa e fundit reale për nënshtrimin osman të Ballkanit.

Ai e braktisi fushën e betejës me disa shqiptarë të tjerë dhe iku në vendin e tij gjysmë të roberuar. Fakti i parë i padiskutueshëm për jetën e tij është se më 28 nëntor 1443, ai kapi kështjellën e familjës se tij në Krujë, garnizonit turk duke dhënë fermnain se ai kishte autoritetin e sulltanit.

Por ai ngriti një flamur të kuq të ndezur me një shqiponjë të zezë me dy koka mbi muret e tij pas revoltës dhe njoftoi kthimin e tij në besimin katolik. Garnizonit u ofruan pagëzim ose martirizëm. Motivet e Skënderbeut dhe ato të Gjergj Arianit, të cilët kishin bërë të njëjtën gjë tetë vjet më parë.

Në fakt, armiqtë e tij më të hidhur në anën turke ishin gjithmonë bashkatdhetarët e tij dhe ai kaloi aq vite si një katolik në ushtrinë turke duke i luftuar të krishterët, dhe kjo ishte një arsyeje pse ata e shikonin më shumë dyshim. Por ambiciet e Skënderbeut për epërsinë e fisit të tij të vogël ndoshta shpjegon veprimet e tij.

Përveç turqve dhe fisit Topia, Skënderbeu kishte disa aleatë ose armiq të mundshëm në  vitin 1443. Venedikasit në bregdet duhet të ishin të predispozuar ndaj tij si një Fuqi Katolike, por ishin më të frikësuar prej tij sesa prej turqve. Princi ortodoks i Serbisë, Gjergj Brankoviç nuk do ta lejojë Skënderbeun të bashkohet me Aleatin hungarez, Hunjadin, sepse ai ishte një përçares.

Kështu, Skanderbeu kurrë nuk shkoi në Kryqëzatë në Varna më 1444. Vladislav i Polonisë ishte i largët por dashamirës. Vetëm Papati dhe mbretërit aragonezë të Napolit e mbështetnin me gjithë zemër, ndërsa armiqtë e tij më të frikshëm ishin midis princave rival shqiptarë.

Skënderbeu ishte një Geg dhe shumica e mbështetjes së tij erdhi nga veriu katolik. Fisi i tij, Kastrioti, ishte i vogël dhe Topiat, Balsha dhe Dukagjini nuk u kënaqën me udhëheqjen e tij. Por bashkëpunimi i tyre ishte thelbësor dhe në mars të vitit 1444 ai i bindi princat që të takoheshin në Lezhë, dikur një bastion i Dukagjinëve dhe më pas një koloni vendikase.

Atje, në katedralen e Shën Nikollës, Lidhja e Shqiptar u formua me Skënderbeun si Kapiten të Përgjithshëm. Krerët e kishin vlerësuar se hakmarrja e Muratit të II mbi Skënderbeun do të binte mbi të gjithë ata.

Të ardhurat vjetore të Lidhjes, të furnizuara kryesisht nga minierat e kripës së Selinës dhe çdo dukat të pasurisë së Skënderbeut, ishin 200,000 dukat. Me ato para ai mund të ngriste më së shumti 10.000 njerëz, këmbësorë dhe kalorësi. Lidhja nuk kishte kohë për t’u përgatitur, sepse në qershor të vitit 1444 Sulltan Murati dërgoi gjeneralin e tij më të aftë, Ali Pashën, me një ushtri prej 25,000 burra, kryesisht të ngritur, për të ndëshkuar rebelët shqiptarë.

Skënderbeu fitoi të parën betjë në luginën e Tourvollit, ku ai bllokoi dhe masakroi një pjesë të madhe të ushtrisë së Ali Pashës. Murati II u zemërua dhe venedikasit, të alarmuar nga fitorja spektakulare dhe pamundur të princave shqiptarë të bashkuar, filluan të ndërhyjnë.

Venedikasit ndoshta ishin mbrapa vrasjes së 105 të ftuarve në dasmën e motrës më të vogël të Skënderbeut me një anëtar të fisit Topia në Krujë më 1445. Deri në vitin 1448, venedikasit ishin hapur në luftë me Skënderbeun deri në mposhtjën e tyre nga Skënderbeu në luginën e Drinit.

Ata pastaj i lanë turqit të merreshin me Skënderbeun – pasi deshtuan ta vrisnini Skënderbeun, madje edhe me premtimin e një pensioni prej njëqind dukatësh në vit. Por turqit, në ekspeditën e tyre të ardhshme në Shqipëri në gusht të 1448, u mposhtën rëndë nga Skënderbeu në malet Oranik, apo Beteja e Ujëbardhës, e njohur edhe si Beteja e Albulenës.

Deri në tetor të 1448, Venedikasit u detyruan të bënin paqe me shqiptarët duke paguar çmim vjetor prej 1,400 dukat për Skënderbeun. Në të vërtetë, Venediku kurrë nuk u pajtua plotësisht me të, dhe nga 1448 në 1462 ka pasur luftë të padeklaruar mes këtyre dy fuqive katolike.