Pak para ditëlindjes së tij të 44-të, në dhjetor 1988, aktivisti mjedisor Chico Mendes parashikoi se nuk do të jetonte deri në Krishtlindje.
“Në fillim”, tha ai, “mendova se po luftoja për të shpëtuar pemët, pastaj mendova se po luftoja për të shpëtuar pyllin e Amazonës. Tani e kuptoj se po luftoj për njerëzimin”.
Mendes kishte marrë kërcënime me vdekje për vite me radhë. Kërcënimet u përshkallëzuan kur një blegtor agresiv pretendoi një rezervat pyjor aty pranë, ku ai synonte të digjte dhe rrafshonte pemë për të krijuar kullota për bagëtinë.
Fermeri punësoi njerëz të armatosur për të ecur nëpër lagjen e Mendes.
Mendes kundërshtoi publikisht blegtorin dhe vazhdoi të avokonte për të drejtat e njeriut të popujve autoktonë të Amazonës, duke thënë se Brazili duhet të shpëtojë pyllin më biodiversitar në botë.
Shkatërroni atë, tha ai, dhe ne, raca njerëzore, do të përfundojmë duke shkatërruar veten.
Tri ditë para Krishtlindjeve, 1988, Mendes u qëllua për vdekje nga djali i fermerit.
Dhe kjo, siç shkruan Kim Heacox në një shkrim të The Guardian, kjo e tronditi botën.
Sipas shkrimit të tij, Këshilli Kombëtar i Pemëve, i tronditur nga vrasja, bëri një kërkesë që Amazon të ruhej “për të gjithë kombin brazilian si pjesë e identitetit dhe vetëvlerësimit të tij”.
Këshilli shtoi: “Kjo Aleancë e Popujve të Pyjeve – duke bashkuar indianët dhe komunitetet e brigjeve të lumenjve – përfshin të gjitha përpjekjet për të mbrojtur dhe ruajtur këtë sistem jetësor të madh por të brishtë që përfshin pyjet, lumenjtë, liqenet dhe burimet tona, burimi i pasurisë sonë dhe baza e kulturave dhe traditave tona”.
Dhe siç shkruan më tej ai në The Guardian, përcjell Telegrafi, që nga vrasja e Mendes, afro 1 milion kilometra katrorë të Amazonës, një zonë afërsisht e madhësisë së Teksasit dhe New Mexico të kombinuar, janë shkatërruar, kryesisht në Brazil, por edhe në Peru, Kolumbi, Venezuelë, Suriname, Guajanë dhe Guajanë Franceze.
Kjo barazohet me një mesatare prej rreth 800 hektarë çdo ditë, ose 40 fusha futbolli në minutë.
Vetëm në Brazil, shtëpia e shtrirjes më të madhe të pyjeve, shkalla e humbjes është rritur me më shumë se 30%.
Amazon – historikisht një përthithës i shkëlqyeshëm i karbonit, pasi pemët marrin dioksid karboni dhe lëshojnë oksigjen – tani lëshon më shumë karbon sesa ruan, gjë që shton, përkundrazi, ndihmon në zvogëlimin e krizës sonë globale të klimës.
Shkalla e shpyllëzimit ra pak nga viti 2004 në 2012. Por që atëherë, ato janë përsëri në rritje, veçanërisht në dy vitet e fundit, që kur Jair Bolsonaro u bë president i Brazilit.
Në vitin 2018, ndërsa Bolsonaro bëri fushatë si një njeri patriotik, shkencëtarët parashikuan që sapo Amazon të humbte më shumë se 25% të mbulesës së pemëve të tij, do të bëhej një ekosistem më i thatë, sepse shpyllëzimi ndryshon modelet e motit (për shkak të asaj se si pemët marrin frymë) , e cila nga ana tjetër zvogëlon reshjet.
Për më tepër, ndërsa pylli copëtohet, zonat e rrethuara nga kullotat do të humbasin specie në një proces që biogjeografët e quajnë “prishja e ekosistemit”.
Me pak fjalë, Amazon po vdes.
“Raftet” e tëra gjenetike dhe simfonitë e specieve – pemët, zogjtë, zvarranikët, insektet,… – po fshihen për të bërë vend për lopët.
“Bolsonaro është një mbështetës i fuqishëm i agrobiznesit”, raportoi Washington Post para se ai të fitonte presidencën “dhe ka të ngjarë të favorizojë fitimet mbi ruajtjen. [Ai] ka sulmuar presionin e huaj për të mbrojtur pyllin e Amazonës dhe ai i ka njoftuar grupet jofitimprurëse ndërkombëtare siç është Fondi Botëror i Kafshëve të Egra se ai nuk do të tolerojë agjendat e tyre në Brazil. Ai gjithashtu ka dalë fuqishëm kundër tokave të rezervuara për fiset autoktone”.
Duke alarmuar për situatën, Robert Walker, një gjeograf në Qendrën e Studimeve të Amerikës Latine në Universitetin e Floridës, ka thënë se nëse nuk ndodh diçka e paparë, ai parashikon që “pylli më i madh i shiut” në tokë do të “fshihet” deri në vitin 2064.
Nëse është kështu, do të ketë oportunistë lokalë – të armatosur me sharrë elektrike, buldozerë – në pak më shumë se një shekull për të shkatërruar një pyll të vjetër 10 milionë vjet dhe të përbërë nga rreth 390 miliardë pemë.
Ndoshta atëherë, në një të ardhme të nxehtë, brutale dhe jo shumë të largët, kur historianët të kronikojnë shkatërrimin e planetit të vet nga njerëzimi, vrasja e Amazonës do të renditet “në kryesoret”.
Papa Françesku, së bashku me Kryepeshkopin e Canterbury, Justin Welby, dhe Patriarkun Ortodoks Patrick Bartholomew, tre udhëheqësit e krishterë së fundmi lëshuan “Një Mesazh të Përbashkët për Mbrojtjen e së Krijuarës”, duke u kërkuar të krishterëve kudo që të “dëgjojnë britmën e Tokës”.
Kjo përfshin të gjithë, të pasur dhe të varfër, të moshuar dhe të rinj, të cilët duhet të shqyrtojnë sjelljen e tyre dhe të premtojnë “sakrifica domethënëse për hir të Tokës që Zoti na ka dhënë”.
Të tre gjithashtu iu lutën udhëheqësve botërorë për të marrë pjesë në Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Klimën (Cop 26) në Glasgow, e cila fillon më 31 tetor, për të bërë zgjedhje kurajoze – dhe të nevojshme.
Nëse e lejon shëndeti i tij, Francis do të marrë pjesë në konferencën e Glasgow.
