Maqedonia e Veriut nuk prodhon mjaftueshëm energji elektrike për nevojat e saj, kështu që deficitin e kompenson duke importuar, shkruan Radio Evropa e Lirë në gjuhën serbe. Vitin e kaluar, një e treta e energjisë elektrike të konsumuar u importua, duke e bërë Maqedoninë e Veriut vendin më të varur nga energjia në rajon.
Mungesat më të mëdha janë në dimër, kur konsumi është dukshëm më i lartë, duke qenë se çdo e treta familje ngrohet me energji elektrike. Të dhënat e Komisionit Rregullator të Energjisë tregojnë se prodhimi vendor i energjisë elektrike është ulur me një çerek në dekadën e fundit dhe prodhimi në termocentralet shtetërore është përgjysmuar.
“Arsyet e trendit të reduktimit të prodhimit në termocentralet janë prishjet dhe ndërprerjet e shumta në punën e REK (Rudarsko energski kombinat) Manastir, rënia e sasisë dhe cilësisë së qymyrit të nxjerrë në REK Manastir, duke iu afruar fundit të jetëgjatësisë së termocentraleve dhe investimeve joadekuate, ulje të efiçencës operative e të tjera”, thekson ai në raportin e Komisionit Rregullativ të Energjisë.
Hidrocentrali i Kozjakut është i vetmi kapacitet i madh shtetëror i ndërtuar pasi ish Maqedonia, tani Maqedonia e Veriut, shpalli pavarësinë në vitin 1991. Të gjithë termocentralet e mëdha u ndërtuan në fillim të viteve 80 dhe tashmë janë të rrënuara.
Cilët janë prodhuesit më të mëdhenj?
Objektet më të mëdha prodhuese janë REK Manastir dhe termocentralet (TE) Oslomej dhe Negotinë. Në Osomej nuk ka më thëngjill, kurse më pak thëngjill nxirret në REK Manastir, i cili gjithashtu është i cilësisë së dobët.
Negotino punon me naftë dhe ishte e mbyllur për vite me radhë për shkak të kostos së prodhimit. Mirëpo, me rritjen drastike të çmimit të energjisë elektrike në tregjet botërore, prodhimi i mazutit u bë fitimprurës, kështu që u ndez sërish.
Ekspertët thonë se nëse këto termocentrale punojnë me kapacitet të plotë, pa avari dhe ndërprerje, do të mund të sigurojnë energji elektrike për qytetarët dhe bizneset e vogla në dimër. Aktualisht problemi më i madh është sigurimi i energjisë elektrike për kompanitë e mëdha që janë në tregun e lirë, ku çmimet janë deri në 10 herë më të larta se vitin e kaluar.
Një kapacitet i madh prodhues është termocentrali privat i kogjenerimit TE-TO, i cili prodhon energji elektrike dhe energji termike nga gazi natyror për termocentralin në Shkup. (Kogjenerimi është procesi i prodhimit të njëkohshëm të energjisë elektrike dhe energjisë termike të dobishme në një proces të vetëm).
Duhet të importohet edhe energjia për prodhimin e energjisë elektrike
Energjia elektrike në Maqedoninë e Veriut kryesisht prodhohet nga qymyri dhe gazi natyror, ndërsa këtë vit edhe nga nafta. Qymyri nuk minohet mjaftueshëm dhe nuk është i një cilësie të kënaqshme, ndaj shteti duhet ta importojë atë, si dhe naftë dhe gaz natyror. Në opinion krijohet përshtypja se Qeveria ka nxituar të sigurojë burimet e energjisë në “5 me 12”, pra pak para fillimit të sezonit të ngrohjes.
Ngrohja në Shkup duhet të lirohet më 15 tetor dhe ende nuk dihet nëse do të ketë gaz dhe me çfarë çmimi. Nëse nuk ka gaz, ngrohja do të jetë me naftë. Probleme ka edhe me furnizimin me mazut dhe qymyr. Kuvendi në fillim të këtij muaji e zgjati edhe për gjashtë muaj kohëzgjatjen e situatës së krizës për ngrohje dhe rrymë.
Blerja e energjisë së lirë është kushti kryesor që qytetarët dhe ekonomia të kenë energji elektrike të lirë. Autoritetet përsërisin se do të ketë rrymë dhe ngrohje, por ende nuk kanë bërë të ditur se ku do të sigurohet. Kryeministri Dimitar Kovaçevski para dhjetë ditësh tha se Qeveria është duke zhvilluar negociata intensive me vendet fqinje dhe vendet tjera për të siguruar energji elektrike me çmim të favorshëm për ekonominë.
Qeveria kishte shpresuar të siguronte energji elektrike nga Bullgaria me një çmim më të ulët se çmimi i tregut, por kjo marrëveshje dështoi disa ditë më parë. Bullgaria nuk duhet të shesë energji elektrike më të lirë, sepse duke vepruar kështu do të shkelë rregullat evropiane. Presidenti Stevo Pendarovski të martën deklaroi se shpreson në ndihmë evropiane për blerjen e energjisë elektrike nga Bullgaria.
“Nga pala bullgare, shpjegimi ishte: ‘Nëse ne eksportojmë drejtpërdrejt tek ju në mënyrë dypalëshe dhe nuk shkojmë në tregjet botërore, ne mund të gjobihemi, të sanksionohemi nga Komisioni Evropian’, thotë Von der Leyen (Presidentja e Komisionit Evropian) se nëse e bën drejtpërdrejt, nuk lejohet, por ka një mënyrë që përmes atyre fondeve të solidaritetit, kompensimit të kompensohet Maqedonia e Veriut se cili do të jetë ndryshimi midis çmimeve botërore dhe atij me të cilin do të eksportojë Bullgaria”, tha Pendarovski. .
Negociatat me Serbinë për blerjen e gazit
Këto ditë Maqedonia e Veriut po negocion edhe me Serbinë për blerjen e gazit të lirë, duke qenë se fqinji verior ka lidhur një kontratë trevjeçare në qershor për blerjen e gazit nga Rusia shumë herë më të ulëta se çmimet e tregut. Megjithatë, problemi është se Serbia nuk ka lejen e Gazpromit rus për të eksportuar atë gaz. Maqedonia e Veriut po negocion, jo për ta importuar atë, por për ta shkëmbyer atë gaz me energji elektrike.
Ideja është që gazi serb të vijë në Maqedoninë e Veriut përmes Bullgarisë, sepse nuk ka lidhje gazi midis Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë. Pastaj energjia termike dhe elektrike do të prodhohet në TE-TO dhe gjysma e energjisë elektrike më pas do të eksportohet në Serbi dhe do të përdoret për të paguar gazin.Është e pasigurt nëse Gazprom do të lejojë një shkëmbim të tillë.
Qeveria maqedonase po negocion gjithashtu me Turqinë për të blerë energji elektrike, por asnjë nga ato marrëveshje nuk është finalizuar. Drejtori i përgjithshëm i prodhuesit shtetëror të energjisë elektrike AD ESM Vasko Kovaçevski tha më pak se një muaj më parë se me Greqinë është rënë dakord për dërgimin e një milion ton qymyr dhe 250.000 tonë naftë për funksionimin e qetë të termocentraleve.
Ekonomia po kërkon ndihmë për të mbajtur kompanitë nga mbyllja
Shteti ka detyrimin të sigurojë energji elektrike për rreth 600 mijë familje dhe rreth 70 mijë kompani të vogla, me më pak se 50 punonjës dhe me xhiro më pak se 2.5 milionë euro. Për ta shteti u jep energji elektrike më të lirë. Qytetarët e marrin rrymën rreth 45 euro për megavat orë, ndërsa bizneset e vogla rreth 220 euro për megavat orë.
Kompanitë e mëdha, rreth 1600 prej tyre, blejnë energjinë elektrike në tregun e lirë, ku çmimet aktualisht janë 400-500 euro për megavat orë. Konsumatori më i madh i energjisë elektrike, Euronikeli nga Kavadari, dikur FENI, ka nisur mbylljen e furrave në fillim të këtij muaji. Në tre muajt e ardhshëm, rreth 800 punonjës do të ulen në shtëpi dhe do të marrin 70 për qind të pagës së tyre.
Vitin e kaluar Euronicel ka konsumuar më shumë se 7.4 për qind të totalit të energjisë elektrike në Maqedoninë e Veriut. Energjia e shtrenjtë më parë mbylli minierën e Buçimit nga Radovishi, e cila konsumoi 1.3 për qind të energjisë elektrike totale të vendit vitin e kaluar.
Makstil në fund të këtij muaji pritet të mbyllet në ish-Hekurinën e Shkupit, e cila vitin e kaluar ka konsumuar 1.5 për qind të energjisë elektrike në Maqedoninë e Veriut. Dhomat e Tregtisë thonë se ose shteti do t’i ndihmojë ose biznesi do të pezullohet. Më 3 tetor, kryetari i Asociacionit të Energjisë së Maqedonisë, Koço Anxhushev, tha se një numër i madh i ndërmarrjeve industriale nuk mund t’i përballojnë këto çmime dhe për këtë arsye kërkojnë ndihmë nga Qeveria.
“Nëse këto kompani fillojnë të mbyllen, dhe qytetarët tanë punojnë atje dhe duhet të paguajnë faturat… Nëse nuk paguhen, nuk do të mund të paguajnë as faturat e vogla që subvencionohen dukshëm”, tha Angjushev në një intervistë për Sitel.
Sipas të dhënave të Byrosë Shtetërore të Statistikave, numri i të punësuarve në industri është ulur me 1 për qind në gusht krahasuar me të njëjtin muaj të vitit të kaluar. Kompanitë paralajmërojnë se më e keqja nuk ka ardhur ende.
Kryetari i opozitës VMRO-DPMNE, Hristijan Mickoski, ditë më parë ka paralajmëruar se përmes kontakteve të tij dhe partisë mund të sigurojë gaz dhe mazut më lirë se ato që paguan qeveria. Kjo, thotë ai, do të kursente 300 milionë euro në buxhet. Të mërkurën pasdite, më 5 tetor, në Qeveri ai është takuar me kryeministrin Dimitar Kovaçevski dhe janë pajtuar që Qeveria t’i shfrytëzojë kontaktet e opozitës për blerjen e gazit dhe të naftës.
