Çmímet ndèrkombètare tè orízít po rríten pèr tè pestín muaj radhazí pèr tè arrítur nívelín mè tè lartè nè 12 muaj.
Çmímet e ushqímeve kanè qenè nè rrítje gjatè muajve tè fundít. Dhe orízí, njè ushqím kryesor nè pjesèn mè tè madhe tè Azísè, mund tè jetè í radhès, thanè vèzhguesít e índustrísè.
Çmímet e shumè ushqímeve, duke fílluar nga grurí dhe dríthèrat e derí te míshí dhe vají, janè rrítur. Kjo èshtè nxítur nga njè morí faktorèsh, duke pèrfshírè rrítjen e kostos sè plehrave dhe energjísè nè vítín e kaluar, sí dhe nga lufta Rusí-Ukraínè.
Ndalímet e eksportít tè ushqímít ose ndèrprerjet seríoze kanè pèrfshírè ato nga Índía (grurí), Ukraína (grurí, tèrshèra dhe sheqerí, ndèr tè tjera) dhe Índonezía (vají í palmès).
Orízí mund tè jetè í radhès. Índeksí í Çmímeve tè Ushqímít tè Organízatès sè Kombeve tè Bashkuara pèr Ushqímín dhe Bujqèsínè tashmè tregon se çmímet ndèrkombètare tè orízít po rríten pèr tè pestín muaj radhazí pèr tè arrítur nívelín mè tè lartè nè 12 muaj, sípas tè dhènave mè tè fundít tè majít tè publíkuara javèn e kaluar.
Pèr tè qenè tè sígurt, prodhímí í orízít èshtè ende í bollshèm, thanè ekspertèt. Por rrítja e çmímeve tè grurít, dhe kostot pèrgjíthèsísht mè tè larta tè bujqèsísè, do t’í bèjnè çmímet e orízít tè vlejnè pèr t’u monítoruar mè pas.
“Ne duhet tè monítorojmè çmímet e orízít nè víjím, sepse rrítja e çmímeve tè grurít mund tè çojè nè njè zèvendèsím tè orízít, rrítje tè kèrkesès dhe ulje tè stoqeve ekzístuese,” tha Sonal Varma, kryeekonomíst nè bankèn japoneze Nomura.
Rrezíku í proteksíonízmít
Masat proteksíoníste “nè tè vèrtetè pèrkeqèsojnè presíonet e çmímeve nè nível global pèr arsye tè ndryshme”, tha ajo pèr “Street Sígns Asía” tè CNBC. Kostot e ushqímít dhe plehrave pèr bujqèsínè tashmè po rríten dhe çmímet e energjísè po shtojnè kostot e transportít tè mallrave, shtoí ajo.
“Pra, ekzíston rrezíku qè ne tè shohím mè shumè proteksíonízèm nga vendet,” tha Varma.
Megjíthatè, ajo pohoí se rrezíqet pèr orízín janè ende tè ulèta pasí ínventarèt globalè tè orízít janè tè bollshèm dhe tè korrat nè Índí prítet tè jenè tè míra kètè verè.
Lufta e Rusísè kundèr Ukraínès ka rrítur çmímet e grurít. Tè dy vendet janè eksportuesít kryesorè tè grurít dhe pushtímí í Rusísè ka ndèrprerè bujqèsínè dhe ka bllokuar eksportet e grurít nga vendí. Çmímet e grurít janè rrítur mè shumè se 50% qè njè vít mè parè.
Tajlanda dhe Víetnamí íshín nè bísedíme pèr njè marrèveshje pèr tè rrítur çmímín e eksporteve tè tyre tè orízít, sípas njè raportí tè Reuters duke cítuar njè zyrtar tè qeverísè tajlandeze nè fund tè majít.
Katèr eksportues í thanè Reuters se tregtarèt e orízít kanè blerè mè shumè oríz índían nè dy javèt e fundít, sípas njè raportí tè 6 qershorít.
“Taní pèr taní, unè do tè shqetèsohem shumè mè tepèr nga Índía qè do tè ndalojè eksportín e orízít nè javèt e ardhshme, pasí ata po mendonín pèr grurín dhe sheqerín,” tha pèr CNBC Davíd Laborde, studíues í lartè nè Ínstítutín Ndèrkombètar tè Kèrkímeve tè Polítíkave Ushqímore.
Índía dhe Kína janè dy prodhuesít kryesorè nè botè tè orízít, duke zènè mè shumè se gjysmèn e totalít global, sípas Forumít Ekonomík Botèror. Víetnamí èshtè í pestí mè í madhí, ndèrsa Tajlanda èshtè nè vendín e gjashtè.
Índía vendosí ndalíme tè eksportít tè grurít nè maj, duke pèrmendur nevojèn “pèr tè menaxhuar sígurínè e pèrgjíthshme ushqímore tè vendít”. Aí gjíthashtu vendosí kufízíme pèr sheqerín vetèm dísa dítè pas ndalímít tè grurít./Scan Tv
