Organízata Botèrore e Shèndetèsísè (OBSH) do tè vendosè tè enjten, nèse do ta shpallè línè e majmunève njè emergjencè shèndetèsore globale, duke nxítur krítíka nga shkencètarèt afríkanè qè shprehen se kjo sèmundje pèrbèn prej vítesh njè krízè shèndetèsore nè kontínentín e tyre.
Dískutímet dhe shqyrtímí í pèrgjígjes sè OBSH-sè ndaj shpèrthímít tè sèmundjes pasojnè shqetèsímet se sí agjencía e Kombeve tè Bashkuara dhe qeverítè nè mbarè botèn trajtuan COVÍD-19 nè fíllím tè vítít 2020.
Njè “emergjencè e shèndetít publík me shqetèsím ndèrkombètar” èshtè nívelí mè í lartè í alarmít tè OBSH-sè. Agjencía nuk deklaroí pandemí, por fílloí tè pèrdorè termín pèr tè pèrshkruar COVÍD-19 nè Mars tè 2020-s.
Pèr shumè qeverí nè mbarè botèn, ky moment íshte çastí kur ata fílluan tè ndèrmerrnín masa pèr tè pèrmbajtur sèmundjen, çka rezultoí tè íshte tepèr vonè pèr tè bèrè ndryshím.
Líja e majmunève nuk pèrhapet aq shpejt sa COVÍD dhe pèr kètè sèmundje ekzístojnè tashmè vaksína dhe medíkamente pèr trajtímín e saj, por sèrísh ka rrítur alarmín nè mbarè botèn.
Numrí í tè prekurve jashtè kontínentít afríkan ka arrítur nè 3000 raste nè mè shumè se 40 vende, sípas agjencísè reuters, dhe mè sè shumtí mídís meshkujve qè kryejnè marrèdhèníe me meshkuj. Ende nuk ka raportíme pèr raste vdekjeje.
Stella Kyríakídes, Komísíonerja Evropíane pèr Shèndetín dhe Sígurínè Ushqímore, gjatè njè takímí me mínístrat e shèndetèsísè tè vendeve anètare.
Sèmundja vírale, e cíla shkakton símptoma tè ngjashme me grípín dhe acarím tè lèkurès, èshtè pèrkufízuar sí endemí nè dísa pjesè tè Afríkès. Kontínentí ka regjístruar rreth 1500 raste tè dyshuara qè nga fíllímí í vítít 2022, nga tè cílat 66 prej tyre kanè rezultuar me pasojè vdekjen, sípas tè dhènave zyrtare.
“Kur nj sèmundje prek vendet e pazhvílluara nuk èshtè njè emergjencè. Aj shndèrrohet nè tè tíllè vetèm kur preken vendet e zhvílluara”, deklaroí profesor Emmanuel Nakoune, drejtor í ínsutítít “Pasteur” nè Banguí, nè Republíkèn Qendrore Afríkane, í cílí po zhvíllon testíme mbí mjekímín e lísè sè majmunève.
Megjíthatè, Nakoune tha se nèse OBSH-ja do tè shpallè gjendje emergjence, ky do tè íshte njè hap í rèndèsíshèm.
Komítetí í emergjencave globale mblídhet tè enjten pèr tè dískutuar nè Gjenevè mbí hapat qè do ndèrmerren pèr tè kufízuar pèrhapjen e mètejshme t kèsaj sèmundjeje. Nè panel bèjnè pjesè ekspertè nga rajonet mè tè prekura, tè cílèt janè konsultuar edhe me shkencètarè, pèrfshí Nakoune.
Ata do t’í dèrgojnè njè rekomandím Drejtorít tè Pèrgjíthshèm tè OBSH-sè, Tedros Adhanom Ghebreyesus, í cílí merr vendímín pèrfundímtar nèse do tè shpall gjendjen e emergjencès.
Vendímí, nèse merret shpall alarmín dhe mund tè nxísè hapa tè mètejshèm nga OBSH-ja, síkurse dhe vèmendje tè shtuar nga shtet anètare.
OBSH-ja ka dhènè tashmè udhèzíme tè detajuara pèr sèmundjen dhe tha se po punon pèr njè mekanízèm pèr shpèrndarjen e trajtímeve dhe vaksínave.
Shumíca e ekspertève pajtohen se líja e majmunève í plotèson tekníkísht kríteret pèr pèrkufízímín nga OBSH-ja sí “emergjencè botèrore”. Èshtè njè ngjarje e paprítur dhe e pazakontè qè po pèrhapet ndèrkombètarísht dhe kèrkon bashkèpuním mes vendeve.
