Nga 1 korriku përfundon masa për marzhet e ngrira për produktet ushqimore bazë – bukë, sheqer, vezë dhe produkte të qumështit. Me këtë lëvizje, shteti ia lë në dorë prodhuesve dhe tregtarëve që t’i përcaktojnë vetë çmimet sipas kushteve të tregut. Të gjitha të rezervuara për vlerësimet e rritjes ose rënies së çmimeve.
Nëse bëni pazar në treg këtë fundjavë, raftet me bukë, oriz, vaj ulliri, makarona, qumësht dhe produkte qumështi mund t’ju presin edhe me çmime të ndryshme. Shkak për këtë është shkrirja e marzhit për produktet ushqimore bazë, e cila paraprakisht ishte shtyrë deri më 30 qershor me vendim të qeverisë. Kjo është data kur zyrtarisht shteti nuk do të kontrollojë më çmimet dhe i lë në duart e tregtarëve, transmeton REL.
Shkrirja vjen në kushtet kur çmimet e ushqimeve në mbarë botën janë në rënie prej një viti, ndërsa në Maqedoninë e Veriut as marzhet e kufizuara nuk arritën të frenojnë rritjen e çmimeve. Muaji në vijim do të tregojë se cilat do të jenë çmimet e produkteve ushqimore në dyqane dhe nëse do të ketë sërish abuzime nga tregtarët, duke vendosur marzhe të fryra për produktet.
Nga Organizata për mbrojtjen e konsumatorëve nuk presin kërcim të tyre drastik, ndonëse nga ana tjetër nuk presin as rënie të çmimeve.
“Situata ka ndryshuar, çmimet e produkteve bazë po bien në tregjet botërore dhe do të shohim tani nëse vetë prodhuesit dhe tregtarët e kanë nxjerrë mësimin dhe nuk do të kenë nevojë të tillë për të rritur çmimet. Do të ketë disa stoqe produktesh ku do të ketë ulje, vetë tregtarët apo prodhuesit vendas, mendojmë se tani duhet t’i lihet tregur”, konsideron kryetarja e OMK-së, Mirjana Lonçar Velkova.
Gjatë krizës energjetike, qeveria disa herë ngriu çmimet e produkteve bazë. Mirëpo, sipas profesorit të Institutit për shkenca sociale dhe humanitare, Zdravko Saveski, hapat e tillë tregojnë për politika jokonsistente. Sipas Saveskit, ende ka nevojë për çmime të ngrira.
“Ekziston ende nevoja për ngrirje çmimesh ose një masë më të butë, sepse inflacioni për sa i përket çmimeve të ushqimeve është dy herë më i lartë se inflacioni i përgjithshëm. Kjo tregon se duhet të reagojmë në drejtim të mbrojtjes së standardit jetësor, veçanërisht të qytetarëve më të varfër të cilët një pjesë të madhe të të ardhurave e shpenzojnë për ushqim”, thotë Saveski.
Qëndrimi i Saveskit është se ngrirja e çmimeve është zgjidhje afatshkurtër nëse nuk merren masa afatgjata për prodhim më të madh vendor. Megjithatë, sipas tij, ka faktorë që shkojnë në drejtim të rritjes dhe uljes së çmimeve.
“Nëse rritet çmimi i energjisë elektrike, do të rritet edhe kostoja e prodhimit. Por nga ana tjetër, çmimet botërore të ushqimeve janë gjithashtu në rënie dhe çmimet e ushqimeve përgjithësisht bien në periudhat e verës. Nuk ka vend për arsye ekonomike për rritje të papritur të çmimeve. Kështu do të shohim se si do të reagojnë prodhuesit”, thotë Saveski.
Komisioni Rregullator për Energjetikë tha se faturat e energjisë elektrike për amvisëritë me konsum mesatar nga 1 korriku do të rriten për 2.5 për qind, nëse TVSH-ja për energjinë elektrike kthehet në 18 për qind nga 10 për qind që ishte miratuar si masë kundër krizës.
Nga Ministria e Ekonomisë thonë se çmimet e brendshme po stabilizohen si pasojë e stabilizimit të çmimeve në tregun ndërkombëtar, kurse edhe energjia elektrike është më e lirë.
“Zbatimi afatgjatë i marzheve tregtare në kushte ku nuk ka pasiguri të rritjes së përhershme të çmimeve të aksioneve, mund të çojë në efekt të kundërt në kushtet e tregut për shkak të vendosjes së kontrollit shtetëror të çmimeve dhe uljes së konkurrencës kur nuk ka arsye objektive për këtë. Ministria ua lë prodhuesve dhe tregtarëve të demonstrojnë përgjegjësi sociale pas përfundimit të masës”, deklaroi ministria.
Nga aty përmendin se nëse tregu konsideron se duhet të ketë shtyrje të afatit, do ta zbatojnë.
Me vendimin e fundit të qeverisë së 25 prillit 2023, shuma e sipërme e përcaktuar e marzhit tregtar për bukën, vajin e gatimit dhe sheqerin ka mbetur 5 për qind në tregtinë me pakicë dhe me shumicë. Për produktet e tjera, kufiri më i lartë ishte 10 për qind.
FMN paralajmëron të kohet kujdes ndaj inflacionit
Maqedonia e Veriut është në fazën e rimëkëmbjes ekonomike, me rritje reale të PBB-së të parashikuar në 2.1 për qind këtë vit dhe 3.4 për qind në 2024. Çmimet e konsumit pritet të rriten mesatarisht me 9.2 për qind këtë vit, 3.5 për qind në vitin 2024 dhe të kthehen në 2 për qind deri në vitin 2026, sipas gjetjeve paraprake të misionit të Fondit Monetar Ndërkombëtar.
Rritja e çmimeve të konsumit në vitet e fundit ka ulur edhe fuqinë blerëse të amvisërive, vlerëson FMN. Nga aty e konsiderojnë të kuptueshme që punëtorët në sektorin publik kërkojnë paga më të larta.
“Tashmë ka hapësirë në buxhetin e qeverisë qendrore për të akomoduar një rritje të faturës së pagave me afër 10 për qind, e ngjashme me normën e parashikuar të inflacionit për vitin 2023, duke përfshirë rregullimin e pagës minimale të këtij viti. Çdo gjë mbi këtë do të krijonte tendosje të madhe dhe të përhershme në buxhet dhe gjithashtu do të rrezikonte të pengonte kostot e tjera thelbësore. Rritjet e mëdha të pagave mbartin gjithashtu rrezikun e shndërrimit të inflacionit të përkohshëm të lartë në inflacion të lartë të vazhdueshëm”, tha shefi i misionit të FMN-së, Jacques Maniagne.
Rritja e çmimeve të ushqimeve dhe energjisë elektrike – “shok elektrik” për familjet
Inflacioni dhe rritja e çmimeve të produkteve ushqimore, rrymës, karburanteve, ngrohjes, barnave dhe shërbimeve shëndetësore kanë ndikuar më së shumti qytetarët në prokurimin e ushqimit, tregon hulumitimi “Perceptimet dhe qëndrimet e qytetarëve dhe amvisërive për inflacionin në Maqedoninë e Veriut” realizuar nga tre organizata joqeveritare të prezantuara më 27 qershor. Sipas anketës, familjet janë goditur nga rritja e çmimeve të qumështit dhe produkteve të qumështit, mishit, vajit të gatimit, frutave dhe perimeve.
Në anketë kanë marrë pjesë 1,853 qytetarë, nga të cilët 60.4 për qind janë përgjigjur se familja e tyre nuk mund të kursejë në ushqime dhe nuk mund t’i shkurtojë shpenzimet edhe nëse dëshirojnë.
