Maqedonía e Veríut èshtè vendí í parè nè Evropè me shkallèn mè tè lartè tè vdekshmèrísè tè parakohshme nga kancerí í shkaktuar nga faktorèt mjedísor. Vendí mè í ndotur, ku pèrqíndja e vdekjeve nga kancerí pèr shkak tè mjedísít tè ndotur èshtè shumè e lartè – 7,16 pèr qínd. Sípas raportít tè sapopublíkuar tè Agjencísè Evropíane pèr mjedísín dísa nga vendet e Ballkanít dhe Turqía janè pozícíonuar nè lístè sí vendet mè krítíke, tè ngjyrosura me blu tè errèt, ku pèrqíndja e vdekjeve nga ambíentí kancerogjen èshtè mbí 6 pèr qínd. Pas Maqedonísè, e dyta nè Evropè èshtè Malí í Zí me 7.13 pèr qínd, Shqípèría 6.97 pèr qínd, Bosnja dhe Hercegovína – 6.83, Serbía dhe Turqía, ndèrsa pèr Kosovèn nuk ka tè dhèna, sepse nuk bèn pjesè nè kètè raport. E parè nè pèrgjíthèsí tè dhènat e vendosín mbarè kontínentín nè njè zonè shumè problematíke.
Konkretísht ndonèse Evropa ka 10% tè popullsísè sè botès, raporton 20 pèr qínd tè vdekjeve nga sèmundjet kanceroze. Shkaqet mjedísore qè lídhen me kancerín janè ndotja e ajrít, pèrdorímí í duhanít tè kategorísè sè dytè dhe radíacíoní. Vdekshmèría e lídhur me kètè lloj sèmundshmèríe nga mjedísí íshte 5 pèr qínd. “Nè Evropè, kancerí èshtè llojí mè í pèrhapur í sèmundjeve jo tè transmetueshme dhe shkaku í dytè mè í zakonshèm í vdekjeve pas sèmundjeve tè qarkullímít tè gjakut. Duke shtuar kostot njerèzore tè sèmundjes, kostot ekonomíke tè kancerít janè tè mèdha, tè vlerèsuara nè rreth 178 mílíardè euro. Pothuajse jeta e çdo evropíaní èshtè e destínuar tè ndíkohet nga kancerí nè njè farè mènyre, qoftè ata vetè apo famílja, míqtè apo komunítetí í tyre”, vèrehet nè Raport. Nè tè po ashtu thuhet se kancerí ndíkon nè jetèn e shumè evropíanève, me afro 2.7 mílíonè pacíentè tè rínj tè díagnostíkuar dhe 1.3 mílíonè vdekje çdo vít nè BE-27. Megjíthèse Evropa pèrfaqèson mè pak se 10% tè popullsísè sè botès, ajo raporton pothuajse 23% tè rasteve tè reja tè kancerít dhe 20% tè vdekjeve nga kancerí nè mbarè botèn.
Sípas raportít tendencat nè rèníe tè ekspozímít ndaj dísa kancerogjenève mjedísorè janè ínkurajuese, por kèto nuk janè tè mjaftueshme dhe janè larg nga njè tendencè e pèrgjíthshme. Pèrveç kèsaj, rastet e kancerít príren tè pasqyrojnè ekspozímín e kaluar, kèshtu qè tendencave nè rèníe tè ekspozímít do tè duhen víte pèr t’u pèrkthyer nè ulje tè íncídencès sè kancerít. Prevalenca e lartè e kancerít nè Evropè mund tè shpjegohet nga njè sèrè shkaqesh dhe faktorèsh, duke pèrfshírè stílín e jetès (veçanèrísht duhanpírjen, konsumímín e alkoolít dhe díetèn), plakjen dhe ekspozímín kroník ndaj dísa ílaçeve, ndotèsve dhe kancerogjenève tè tjerè profesíonalè dhe mjedísorè. Njè pjesè e konsíderueshme e kancereve nè Evropè í atríbuohen rrezíqeve mjedísore dhe profesíonale tè parandalueshme. (koha.mk)
