Historiani serb, Milan Protiq thotë se Kosova është e pavarur, pavarësisht nga fakti se nuk ka njohje të tërësishme ndërkombëtare e as vend në disa prej organizatave ndërkombëtare. Në një intervistë për mediumin serb, Nova.rs, ai theksoi se “Kosova ka territor, njerëz dhe qeveri të pavarur nga Serbia, dhe ky është çmimi i politikave të Titos dhe Millosheviqit”. Protiq tha se kryetari i Akademisë serbe të Shkencave dhe Arteve, Vladimir Kostiq, i cili kohët e fundit shprehu një pozicion të ngjashëm në publik, e tha të vërtetën.
“Me këtë qëndrim, Kostiq provoi se ai është një njeri që mendon me kokë dhe vjen në përfundimet e tij në mënyrë të pavarur, pavarësisht se si do të reagojë mjedisi ndaj tij dhe cilat paragjykime shprehen në publik. Së dyti, ai e tha të vërtetën. Të gjithë e dimë se është e vërtetë, por shumë nuk duan ta dëgjojnë, por e fusin kokën në rërë, sepse nuk duan të përballen me faktet”, tha ai. Protiq theksoi se Kostiq nuk e paraqiti gjykimin e tij, por deklaroi gjendjen faktike të çështjes.
“Në këtë aspekt unë mund të shkoj më larg se ai, por këtu ne po flasim për vërtetësinë, origjinalitetin, guximin, individualizmin e një njeriu që është në një pozitë shumë të ndjeshme dhe të rëndësishme në këtë vend. Dhe ai, përkundër kësaj ka mjaft guxim dhe integritet personal për ta shprehur një qëndrim të tillë dhe për të mos pasur frikë se çfarë do të jenë reagimet dhe sa shigjeta helmuese do të drejtohen nga ai, ndërsa, nga ana tjetër, nuk ka asnjë që është i gatshëm ta mbrojë atë” tha Protiq. Ai shtoi se sot Serbia po paguan çmimin e politikës së gabuar të udhëhequr nga Sllobodan Millosheviqi.
“Ky është çmimi i politikës së Titos dhe Millosheviqit. Ne po e paguajmë atë sot. Tito lejoi dhe mundësoi krijimin e një territori të kufizuar në Kosovë, duke krijuar një zonë autonome, dhe pastaj një provincë. Edhe atëherë, Kosova ishte praktikisht dhe në thelb u nda nga Serbia dhe i gjithë pushteti iu dha shqiptarëve atje. Tashmë ishte e qartë në atë kohë që ishte e ndarë nga Serbia dhe nuk do të kthehej. Atëherë Millosheviqi u përpoq ta rikthente me forcë, por dështoi i cili u bë një argument shtesë kundër të drejtës së Serbisë se “Kosova vazhdon të trajtohet si territori i saj”.
Në vetëdijen tonë, kjo përvojë mesjetare e asaj pjese të vendit tonë nuk është as territoriale, as e zakonshme”, tha ai. Protiq thotë se “Besëlidhja e Kosovës”, domethënë, “përvoja e qenies sonë, ekzistencës, historisë sonë, nuk ka asnjë lidhje me materialin”.
“Kombet e tjera kanë humbur pjesët e tyre domethënëse, dhe ne vetë kemi jetuar pa atë Kosovë për shumë shekuj. Ajo na u kthye në vitin 1912, por kurrë nuk patëm mundësinë ta integronim plotësisht. Kjo është arsyeja pse Kosova mbeti përvoja jonë e së kaluarës dhe identiteti kombëtar, dhe jo thjesht territori. Kosova është bërë një problem i vështirë, i pazgjidhshëm për ne. Ne si popull dhe shtet humbasim vetëm në atë luftë që ishte humbur paraprakisht. Nuk është më çështje nëse do ta shpëtojmë Kosovën, por nëse do ta shpëtojmë Serbinë. Ne nuk kemi njerëz as për këtë territor”, tha ai. Sipas tij, problemi po bëhet shumë më i thellë sesa çështja e vetë Kosovës.
“Për të mos folur pastaj për atë që po ndodh në Mitrovicë, e cila është një vatër e krimit dhe dhunës… Ne i mbajmë njerëzit tanë atje, ata fëmijë të pafat, në tela me gjemba si disa pengje të idesë serbe. Çfarë të ardhme kanë këta fëmijë? Si mund që njerëzit në Serbi shohin një ndërgjegje të pastër, mundimet në të cilat rriten? Çfarë lloj e ardhme i pret dhe çfarë mund të presin nga jeta, të rrethuar nga shqiptarë, në tela me gjemba, me disa shkolla të varfra dhe të improvizuara ku mësojnë atje. Do të jetë shpirti i tyre? Pse po bëhet kjo?”, tha Protiq.
Kryeakademiku serb, Vladimir Kostiq tha së fundi tha se “dikush duhet t’u thotë këtyre njerëzve se Kosova nuk është më de facto ose de jure në duart tona” dhe se në këtë moment, “e vetmja mençuri politike është se si ta lësh Kosovën me dinjitet”.
Një grup prej 93 të quajtur intelektualë serbë i kishin dërguar një letër të hapur Akademisë serbe të Shkencave dhe Arteve duke kërkuar që kryetari i saj, Vladimir Kostiq të jepte dorëheqje lidhur me deklaratat e tij se “Kosova s’ka qenë dhe s’do të jetë e jona”. Por në rrjedhën e kritikave e sulmeve të ashpra në drejtim të Kostiqit, atij i kishte dalë në krah politikani serb, Nebojsha Zelenoviq.
“Unë mbështes propozimin e kryetarit të Akademisë, Vladimir Kostiq, për fillimin e një debati serioz dhe efektiv për Kosovën. Kërkesa që Kostiq të largohet nga kreu i Akademisë është, në thelb, një ftesë për të shpëtuar nga realiteti dhe për t’iu dorëzuar fatit, të cilën nuk do ta ndikojmë” kishte shkruar Zelenoviq në Twitter.
