Vaksina është një nga më të zhvilluarat ndonjëherë, por gjithashtu para se ajo të zbulohej, ishte një punë 30 vjeçare e dy shkencëtarëve të lindur në turqi e të rritur në një qytet të vogël gjerman.
Historia e vaksinës së parë Covid-19 që u autorizua në Perëndim filloi 30 vjet më parë në Gjermaninë rurale kur dy mjekë të rinj, fëmijë të migrantëve turq dhe të sapo dashuruar, u zotuan të shpiknin një trajtim të ri për kancerin.
Janë dashur 10 muaj që BioNTech SE BNTX e Gjermanisë dhe partneri i saj amerikan, Pfizer Inc. për të zhvilluar vaksinën që iu dha autorizimi për përdorim të mërkurën në Mbretënë e Bashkuar – duke mundur rekordin e mëparshëm Perëndimor për një vaksinë, të zbuluar për më shumë se tri vite.
Megjithatë, për themeluesit e BioNTech, Ugur Sahin dhe Ozlem Türeci, ekipi burrë-grua që qëndron pas përpjekjes së suksesshme, ishte rezultati i tre dekadave të punës, duke filluar shumë kohë para se koronavirusi të shfaqej për herë të parë tek njerëzit dimrin e kaluar.
Kur shpërtheu pandemia, Dr. Sahin kishte kaluar vite duke studiuar mARN, udhëzime gjenetike që mund të dërgohen në trup për ta ndihmuar atë të mbrojë veten nga viruset dhe kërcënimet e tjera. Në janar, disa ditë para se sëmundja të diagnostikohej për herë të parë në Evropë, ai përdori këtë njohuri në kompjuterin e tij të shtëpisë, për të hartuar një version të vaksinës.
“Suksesi i Ugur dhe Özlem është një kombinim fantastik i dy njerëzve që plotësojnë njëri-tjetrin”, tha Rolf Zinkernagel, një laureat zvicerian i Çmimit Nobel, i cili dikur punësoi Dr. Sahin në laboratorin e tij të Cyrihut.
“Ai është një shkencëtar novator, dhe ajo është një kliniciste mahnitëse me një sens të shkëlqyeshëm për drejtimin e një biznesi.”
Dr. Sahin lindi në Iskenderun në bregdetin mesdhetar të Turqisë në 1965. Ai u zhvendos në Gjermani katër vjet më vonë kur babai i tij u rekrutua për të punuar në fabrikën Ford pranë Këlnit si pjesë e një politike për të rindërtuar Gjermaninë e paslu*ftës me punëtorë të huaj.
Babai i Dr. Türeci, një kirurg, erdhi në Gjermani në të njëjtën kohë për të punuar në një spital katolik në qytetin e vogël të Lastrup, ku ajo u rrit e frymëzuar nga murgeshat që kujdeseshin për pacientët e babait të saj.
Pasi mendoi të bëhej vetë murgeshë, ajo ndoqi hapat e babait të saj. Dr. Sahin dhe Dr. Türeci thanë se zhgënjimi i tyre si mjekë të rinj në lidhje me mungesën e opsioneve me të cilat përballeshin pacientët me kancer për të cilët kimioterapia nuk po funksiononte më, kishte qenë forca lëvizëse e punës së tyre të ARN-së.
Kur të dy u takuan në spitalin universitar të Hamburgut në vitet 1990, “Ne e kuptuam se me terapi standarde shpejt do të vinim në një pikë ku nuk do të kishim asgjë për t’u ofruar pacientëve”, tha Dr. Türeci. “Ishte një përvojë formuese.”
Çifti shkroi disertacionet e tyre të doktoratës mbi terapitë eksperimentale. Christoph Huber, atëherë shef i departamentit të hematologjisë dhe onkologjisë të Universitetit Johannes ‐ Gutenberg në Mainz dhe tani një drejtor joekzekutiv i BioNTech, i bindi ata të bashkoheshin me fakultetin e tij. Aty ata filluan të hulumtojnë trajtime të reja bazuar në programimin e sistemit imunitar të trupit për të mposhtur kancerin si një sëmundje infektive.
Në vitin 2001, çifti ngriti kompaninë e tyre të parë, Ganymed Pharmaceuticals GmbH, për të zhvilluar një trajtim me antitrupa. Dr. Türeci ishte shefi ekzekutiv dhe Dr. Sahin ishte përgjegjës për kërkimin.
“Motivimi… ishte për të kapërcyer hendekun nga shkenca për të mbijetuar: Në hulumtimin tonë ne pamë zgjidhje që nuk mund t’i sillnim në shtretërit e spitalit të pacientëve tanë”, tha Dr. Türeci.
Një ditë në 2002, Dr. Sahin dhe Dr. Türeci lanë laboratorin e tyre rreth orës së drekës dhe u drejtuan për në zyrën e gjendjes civile, ku u martuan përpara se të vishnin pallton e tyre të laboratorit dhe të ktheheshin në punë.
Mbështetësit më të hershëm dhe më të rëndësishëm të çiftit ishin Andreas dhe Thomas Strüngmann, vëllezër binjakë dhe investitorë miliarderë të cilët kanë derdhur më shumë se 200 milion euro, në ndërmarrjet e çiftit që nga viti 2001.
“Ugur është vizionari që na tregon të ardhmen, dhe Özlem më pas na tregon se si të shkojmë atje,” tha Helmut Jeggle, kryetari i bordit mbikëqyrës BioNTech dhe menaxher i zyrës së familjes Strüngmann. Vëllezërit, tha ai, ishin të lumtur t’u jepnin dy shkencëtarëve hapësirë të gjerë strategjike.
Në vitin 2008, Dr. Sahin dhe Türeci themeluan BioNTech për të zgjeruar kërkimet e tyre nga trajtimet e antitrupave në ARNi. Që kur Ganymed u shit për 1.4 miliard dollarë në 2016 dhe çifti riinvestoi të ardhurat në sipërmarrjen e tyre të re, BioNTech ka qenë fokusi i tyre i vetëm.
Të gjithë drejtorët ekzekutivë në BioNTech janë shkencëtarë, përfshirë shefat e financave dhe shitjeve. CEO ekzekuton profesorinë e tij në universitetin lokal, ku trajnon Ph.D. kandidatët, ndonjëherë me një sy në rekrutimin.
Kur flet për punën e tij, Dr. Sahin, i cili mban një amulet turke të njohur si nazar rreth qafës, shpesh zgjat dërrasën e zezë për të skicuar formulat. Ekipi i BioNTech, gjysma e tyre gra, përfshin shkencëtarë me 60 kombësi, duke përfshirë autoritete në fushën mARN si Katalin Kariko, një profesor i biokimisë në Shkollën Mjekësore të Universitetit të Pensilvanisë.
“Shumica e CEO-ve të bioteknologjisë janë shitës, por Ugur është një shkencëtar që më bindi sepse shkenca është e mirë këtu”, tha Prof. Kariko, i cili është hungarez.
“Nuk ka asnjë plan për produktet tona, askush nuk e ka bërë atë më parë.” Më 25 janar, një të shtunë, pasi lexoi një studim, ai tha se e bindi atë se sëmundja e errët në Kinë së shpejti do të gllabërojë globin.
Më vonë atë ditë, ai i tha Z. Jeggle se BioNTech do të përqëndronte punën e saj në luftimin e një virusi që ende nuk kishte një emër dhe nuk ishte diagnostikuar ende në Evropë.
“Unë isha i befasuar, për të thënë të paktën,” tha Z. Jeggle, i cili ka punuar me Dr. Sahin që nga viti 2001. “Ne nuk kishim shumë kapital të lirë dhe ishim të lidhur me hulumtimet tona të kancerit.”
Dr. Sahin përmendi gripin e Hong Kongut në vitet 1968-69 që mori deri në katër milion jetë. Pas dy orësh, Z. Jeggle pranoi.
Të hënën pasuese, Dr. Sahin riorganizoi stafin e tij në ndërrime shtatë-ditore, u kërkoi punëtorëve kryesorë të anulonin pushimet e tyre dhe të ndalonin përdorimin e transportit publik. Projekti Lightspeed, siç e quajti përpjekjen, do të zhvillonte një vaksinë në muaj dhe jo në vite, siç kishte qenë deri më tani. Në shkurt, Dr. Sahin po vëzhgonte efektin e goditjes në një mikroskop. Ai bëri një selfie me dy punonjës të pranishëm. “Unë mendoj se kjo është lindja e kandidatit tonë për vaksinën,” deklaroi ai.
BioNTech kishte punuar me Pfizer për të zhvilluar një vaksinë të gripit bazuar në teknologjinë mARN. Pra, kur Dr. Sahin kishte nevojë për një partner për të organizuar provat klinike në të gjithë kontinentet, për të prodhuar produktin globalisht dhe për të ndihmuar shpërndarjen e tij në SH.B.A. dhe Evropë, ai e dinte se kujt t’i drejtohej. Në Mars, të dy kompanitë nënshkruan një marrëveshje bashkëpunimi dhe në Prill, filluan testimet e para tek njerëzit.
Më vonë, BioNTech bleu një kompani amerikane dhe një fabrikë të madhe farmaceutike në Gjermani për të rritur prodhimin në pritje të autorizimit – një qasje me rrezik të lartë në rast se qëllimi dështon.
Morgan Stanley vlerësoi se vaksina mund të sillte për Pfizer dhe BioNTech më shumë se 13 miliardë dollarë të ardhura. Çdo e ardhur do të riinvestohet, tha Dr. Sahin. Fokusi i tij kryesor nuk ka ndryshuar: për të sjellë në treg trajtime të reja kanceroze të bazuara në mARN, dhe 11 prej të cilave janë në prova klinike.
Shumë shkencëtarë janë ende skeptikë, se kjo mund të bëhet. Thomas C. Roberts, një shkencëtar i vjetër postdoktoral i specializuar në mARN nga Universiteti i Oksfordit, tha se rezultatet e vaksinës ishin emocionuese por aplikimi i mARN përtej goditjes së saj do të përballej me sfida kryesore.
Kthehu në Mainz, Dr. Sahin nuk pajtohet, duke thënë se autorizimi i vaksinës do të vlerësonte teknologjinë e tij dhe “do të fuste një kategori krejt të re të ilaçeve”.
