Më 29 maj 1960, ishte bër fronëzimit i Patriarkut Gjerman (Đorić) në këtë ceremoni morën pjesë përfaqësues të atyre familjeve shqiptare të cilët për shekuj me radhë, në kohërat më të vështira kishin mbrojtur manastirët në Kosovë.
Sidoqoftë, pak dihet se në këtë ceremoni, të mbajtur më 29 maj 1960, morën pjesë përfaqësues të atyre familjeve shqiptare të cilët për shekuj me radhë, në kohërat më të vështira kishin mbrojtur manastirët nga turqit dhe bandat.
Këta roje ishin të njohur gjerësisht si ‘vojvodë’ shqiptarë dhe sipas të dhënave në dispozicion, ata mbrojtë manastirët për të paktën 300 vjet.
Ekzistenca e vojvodëve shqiptarë dëshmohet nga një prej fotografive të rralla nga kjo ngjarje, në të cilën vojvoda shqiptar është në mes, dhe në anën e djathtë hieromoniku i atëhershëm dhe profesori i seminarit të Prizrenit, dhe sot patriarku serb Irinej, shkruan FM IMAGES.
Dr. Nemanja Devic, një bashkëpunëtor kërkimor në Institutin e Historisë Bashkëkohore në Beograd, është një nga të paktët shkencëtarë që është marrë me këtë temë duke mbledhur material të madh arkivor jo vetëm nga arkivat e shtetit, por edhe nga dokumentet që ai gjeti në manastiret në Kosovë.
Shqiptarët në Patriarkanën e Pejës
“Fotoja që gjetët është domethënëse në disa nivele. Së pari, ne shohim një skenë të vështirë për t’u imagjinuar në të sot, ku patriarku serb, së bashku me murgjit e Kosovës, përshëndetet nga shqiptarët me kostumet e tyre tradicionale. Ai gjithashtu identifikon Patriarkun e sotëm Serb Irinej, në atë kohë një murg i ri dhe një nxënës i seminarit të Prizrenit. Fronëzimi i Patriarkut Serb me kombësi gjermane kishte një domethënie më të gjerë për kishën, jo vetëm sepse Patriarku i mëparshëm Vikentije u parandalua nga fronëzimi në Pejë, por edhe sepse Kisha Ortodokse Serbe filloi të rregullonte marrëdhëniet e saj me shtetin dhe regjimin e atëhershëm komunist”, thekson Dr. Devic.
Udhëheqësit shqiptarë kishin dhënë BESEN se ata do të mbronin manastirët nga kushdo që i slmon ata, dhe se detyrimi do të merret nga familjet më të shquara shqiptare.
Zhuj Veseli ruan Patriarkanën e Pejës
“Sipas traditës, Manastiri i Deçanit ruhej nga një familje myslimane nga fisi Gashi nga Deçani, Patriarkana e Pejës nga familja Nikçi nga ish fisi katolik shqiptar Kelmendi, nga fshati Shtupel, dhe manastiri Deviçiq gjithashtu nga anëtarët e fisit Gashi, familja Vojvodici nga vëllazëria Marisici. Titulli pastaj kalohej nga brezi në brez. Zgjedhja e një vojvodë manastiri nënkuptonte nder të madh për shqiptarët vendas, por jo vetëm kaq – ata gjithashtu morën paga dhe privilegje të larta”.
