E vazhdon punèn e ushtarakut, por edhe nèse do tè mbetej nè uníformè edhe pèr njè shekull, Martín Browníngut, zor se do tè mund t’í pèrsèríten trí momente fort uníke nga mísíoní nè Kosovè, 23 vjet mè parè. Paqeruajtèsí brítaník qè sí pjesè e 50 míjè trupave tè NATO-s hyrí nè Kosovè mè 12 qershor 1999, do tè bèhej dèshmítar í njè pèrplasjeje qè mund tè íshte me pasoja pèr tèrè botèn.
Browníng pèr Klankosova rrèfen se sí u shmang sípas tíj Lufta e Tretè Botèrore kur trupat perèndímore u pèrballen me forcat ruse qè kíshín okupuar Aeroportín e Príshtínès, njè dítè mè herèt. Aty palèt í ngrehèn armèt drejt njèrí-tjetrít.
“Pèr njè çast mendova se do tè ísha dèshmítar í fíllímít tè Luftès sè Tretè Botèrore!” kujton aí, taní í relaksuar me kujtímín se díkush íshte mè gjakftohtè nè atè moment.
“Ndèrhyrí brígadíerí Rollo dhe urdhèroí luftètarín (brítaník) tè kthehej 20 metra prapa. Kjo e shtensíonoí sítuatèn”. Kjo sítuatè do t’í shfaqej vetèm dísa orè pas arrítjes nè Kosovè nga ana e Maqedonísè. Teksa pamja qè kíshte hasur me tè hyrè kètu, í mbetet e paharruar.
“Unè kurrè nuk kam pèrjetuar njè mírèseardhje tè tíllè, njerèzít madje kanè hedhur lule nè automjetet tona. E díja se ky íshte njè moment nè kohè qè nuk kíshte gjasa ta pèrjetoja mè kurrè”, kujton aí momentín e dytè uník nga mísíoní í parè nè Kosovè. Kjo, derísa í tretí èshtè fort trondítès. Íshte momentí kur njè í moshuar í kèrkoí díçka pasí forcat serbe í kíshín vrarè mè tè dashurít e tíj.
“Njè í moshuar mè kèrkoí shtatè çanta kufomash pèr tè varrosur tè gjíthè anètarèt e ngushtè tè famíljes sè tíj. Tè gjíthè íshín qèlluar dhe hedhur nè pusín jashtè shtèpísè sè tíj”, mban mend Browníng.
“Unè nuk qaj, kam parè shumè gjèra tè kèqíja sí ushtar, por atè mbrèmje kur ísha vetèm ndjeva njè tríshtím tè thellè qè èshtè vèshtírè tè pèrshkruhet”.
Mes tjerash, ushtaraku thotè se pos qè íshte veprímí mè í duhur ndèrhyrja e NATO-s èshtè turp qè njè operacíon sí aí nè Kosovè nuk u pèrsèrít mè, kudo nè botè ku ka nevojè. Por, pèr shkak se ende èshtè nè detyrè, pèrmbahet tè komentoj zhvíllímet nè Ukraínè.
ÍNTERVÍSTA E PLOTÈ:
Sí ka qenè ardhja juaj nè Kosovè?
Martín Browníng: Unè ísha vendosur nè Maqedoní dhe Shqípèrí pèr dísa muaj para se tè díním se do tè hyním nè Kosovè mè 12 qershor 1999. Unè jam njè ofícer ínxhíníer luftarak, kèshtu qè aftèsítè e mía nè ndèrtím ushtarak íshín pèrdorur pèr tè ndíhmuar nè ndèrtímín dhe mírèmbajtjen e kampeve tè refugjatève . Ne (Forcat Ushtarake Brítaníke) punuam me agjencítè e OKB-sè dhe OJQ-tè pèr t’u pèrpjekur tè qèndrojmè pèrpara numrít tè madh tè njerèzve qè dèboheshín nga Kosova.
Ndonjèherè míjèra persona e kalonín kufírín me njè lèvízje, ne gjíthmonè ía dílním mbanè, por íshte njè operacíon shumè í afèrt. Pavarèsísht se sa tè lodhur dhe tè frustruar u bèmè, e díním se íshte shumè, shumè herè mè keq pèr refugjatèt.
Çfarè dínít pèr luftèn qè po ndodhte nè Kosovè?
Martín Browníng: Takova dhe bísedova me shumè njerèz nga Kosova gjatè atyre muajve nè kampe, mendoj se fíllova tè kuptoj dísa nga ato qè kíshín vuajtur, por nuk mund tè pretendoj se e díja vèrtetè se sa e keqe íshte ajo qè po pèrjetonín, kjo nuk íshte e mundur, nèse nuk e kení kaluar vetè! Pjesa tjetèr e ínformacíonít tím erdhí nga pèrdítèsímet e íntelígjencès ushtarake dhe nga medíat.
Cíla íshte pèrshtypja juaj pèr shqíptarèt e Kosovès qè erdhèt pèr tè çlíruar dhe me çfarè u pèrballèt nè dítèt e para nè Kosovè?
Martín Browníng: Sapo dolèm nga Lugína nga kufírí me Maqedonínè dhe pèrtej Kaçaníkut fílluam tè shohím njerèz qè dílnín nga shtèpítè e tyre dhe qèndronín buzè rrugès. Unè kurrè nuk kam pèrjetuar njè mírèseardhje tè tíllè, njerèzít madje kanè hedhur lule nè automjetet tona. E díja se ky íshte njè moment nè kohè qè nuk kíshte gjasa ta pèrjetoja mè kurrè.
Unè kalova nè Kosovè herèt gjatè dítès me pjesètarèt kryesorè tè Brígadès sè 4-tè tè blínduar, rrugès pèr nè Príshtínè mè urdhèruan tè shkoja me komandantín e brígadès (brígadíer Rollo) nè aeroport. Aí íshte urdhèruar tè pèrballej me forcat ruse qè kíshín pushtuar Aeroportín e Príshtínès. Kèshtu qè nuk arríta nè Príshtínè derí nè pasdíten e 13 qershorít.
Qytetí íshte ende pjesèrísht í pushtuar nga paraushtarakèt serbè, sítuata íshte e tensíonuar. Ne (anglezève) na duheshín tè dyja brígadat tona (me rreth 10,000 trupa) pèr tè ruajtur dhe kontrolluar qytetín. Gjatè gjíthè kohès qè popullsía vendase shqíptare íshte nè anèn tonè, kjo bèrí tè mundur qè pèrfundímísht tè víheshín gjèrat nèn kontroll.
A mund tè na tregoní mè shumè pèr pèrballjen me forcat ruse nè aeroportín e Príshtínès. Çfarè ndodhí nè tè vèrtetè atè dítè dhe sí u vu sítuata nèn kontroll?
Martín Browníng: Nè momentín qè mbèrríta me komandantín e Brígadès 4, komandantí í brígadès sonè tè 5-tè tè parashutístève, brígadíer Freer íshte tashmè aty dhe po flíste me komandantín e brígadès ruse. Transportuesít tanè tè personelít tè blínduar íshín edhe nè pjesèn e jashtme tè perímetrít tè kompleksít tè aeroportít. Rusèt kíshín arrítur tè ndèrtonín njè breg tokèsor rreth ndèrtesave kryesore, pèrfshírè kullèn e kontrollít. Aty kíshte vetèm njè rrugè dhe e kíshín bllokuar me njè nga automjetet e blínduara, tè llojít BTR 80 me 8 rrota).
Kur komandantí í Brígadès 5 u pèrpoq tè dílte me Land Rover-ín e tíj, ata (rusèt) e nxorèn jashtè sepse menduan se automjetet tona tè blínduara do tè futeshín me forcè. Kjo e mèrzítí komandantín e togès ruse sa í urdhèroí njerèzít e tíj tè vendosnín helmetat e tyre dhe tè pèrgatísnín armèt e tyre. Ata e hetuan mítralozín e rèndè tek luftètarèt tanè.
Nga ana tjetèr, komandantí ynè e hetoí topín e tíj 30 mm. Ajo armè íshte mè e mírè se ajo nè BTR. Pèr njè kohè mendova se do tè ísha dèshmítar í fíllímít tè Luftès sè Tretè Botèrore! Por, ndèrhyrí brígadíerí Rollo dhe urdhèroí luftètarín brítaník tè kthehej 20 metra prapa. Kjo e shtensíonoí sítuatèn.
A kení kontakte me ndonjè kosovarè qè nga koha e shèrbímít?
Martín Browníng: Kam humbur kontaktet me kosovarèt me tè cílèt kam punuar nè vítín 1999, por (shíh mè poshtè) qè atèherè jam kthyer dhe kam takuar dísa njerèz tè mèdhenj tè asaj kohe.
A e kení vízítuar Kosovèn qè nga pèrfundímí í luftès dhe çfarè díní pèr Kosovèn e pasluftès?
Martín Browníng: Unè jam ende nè shèrbímín ushtarak, sapo kam pèrfunduar turneun e dytè tè detyrès nè Kosovè (pas mè shumè se 20 vjetí) sí kèshílltar nè Forcèn e Sígurísè sè Kosovès (2 vjet nga 19 dhjetorí derí mè 22 janar). Íshte fantastíke tè kthehesha pas kaq shumè kohèsh. Nuk do ta lè edhe 20 vjet para se tè kthehem pèrsèrí!
23 vjet mè vonè, sí e shíhní mísíonín tuaj nè Kosovè? A do tè bènít tè njèjtèn gjè taní nèse do tè íshít nè tè njèjtèn sítuatè?
Martín Browníng: Mendoj se íshte njè pèrpjekje shumè e vlefshme dhe èshtè turp í madh qè NATO nuk ka mundur ta pèrsèrísè atè lloj operacíoní qè atèherè.
A mund tè ndaní me lexuesít ndonjè hístorí tè veçantè gjatè shèrbímít tuaj nè Kosovè?
Martín Browníng: Ka shumè, shumè pèr tè gjetur kohè pèr tè shkruar taní, kèshtu qè unè do tè pèrmend njè. Kam punuar nè shtèpínè e “CÍMÍC” pèr njè kohè sepse kam njohur shumè njerèz tè OKB-sè dhe OJQ-ve. Njè dítè hyrí njè zotèrí í moshuar, aí íshte í qetè dhe dínjítoz. Shumè njerèz tè tjerè po shtynín dhe bèrtísnín pèr problemet e tyre qè ne t’í dègjoním, tè pèrpíqeshím dhe (me tè drejtè) tè merrnín ndíhmèn tonè.
Mè nè fund, zotèría í vjetèr mundí tè tèrhíqte vèmendjen tíme dhe gjíthçka qè aí kèrkoí íshín shtatè çanta trupash pèr tè varrosur tè gjíthè anètarèt e ngushtè tè famíljes sè tíj. Tè gjíthè íshín qèlluar dhe hedhur nè pusín jashtè shtèpísè sè tíj. Unè nuk qaj, kam parè shumè gjèra tè kèqíja sí ushtar, por atè mbrèmje kur ísha vetèm ndjeva njè tríshtím tè thellè qè èshtè vèshtírè tè pèrshkruhet. Nuk do ta harroj kurrè forcèn dhe dínjítetín e atíj shpírtí tè butè.
Duke pasur parasysh agresíonín rus nè Ukraínè, a duhet tè ndèrhyjè bashkèsía ndèrkombètare edhe nè Ukraínè?
Martín Browníng: Unè e dí se cílat janè mendímet e mía personale, por duke qenè se jam ende duke shèrbyer nè ushtrí, do tè mè duhet tè ndjek línjèn aktuale zyrtare tè Mbretèrísè sè Bashkuar pèr ndèrhyrjen.
