Gjithçka tjetër përveç anëtarësimit të plotë – një ide e të kaluarës në Bashkimin Evropian (BE), e cila parashikonte krijimin e të ashtuquajturës “Anëtarësim të Asociuar”.
Kjo do t’u jepte kandidatëve më premtues – në këtë rast Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut – një qasje te të gjitha programet që po zbatohen nga Bashkimi, por pa anëtarësim të plotë në Këshill. Në vend të kësaj, Këshilli Evropian (KE) mund të parashikojë një konfigurim të detyrueshëm me pjesëmarrjen e krerëve të qeverive të Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, para seancave të tij të plota.
Pjesë e tyre mund të jenë të dy vendet, madje dhe të bashkohen – pa të drejtë vote, por me të drejtë për të folur dhe për të bërë propozime. Nuk ka dyshim se rregullime të tilla mund të refuzohen si të paplota për të respektuar jo vetëm dinjitetin, por edhe si të paplota për të pasqyruar aspiratat e plota të dy shteteve që meritojnë anëtarësimin e plotë në BE.
Megjithatë, propozime të tilla nuk duhet të shihen si një refuzim i së drejtës së Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut për një anëtarësim të plotë, por si një hap pragmatik drejt këtij qëllimi. Hyrja e plotë në një treg të përbashkët do u mundësonte qytetarëve të Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, të njëjtat avantazhe dhe përfitime si shtetasit e BE-së.
Gjithashtu, vetë Komisioni ka parashikuar një skenar që krijon një Zonë të plotë Ekonomike Rajonale deri në vitin 2035. Përveç kësaj, hyrja e plotë në tregun e përbashkët të punës mund të parashikohet, duke hapur progresivisht Shengenin për qytetarët e Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, të cilët gjithashtu do të përfitojnë nga forcimi i një ideje premtuese, e ashtuquajtur “Agjenda e Ballkanit Perëndimor për Inovacionin, Kërkimin, Arsimin, Kulturën, Rininë dhe Sportet”.
PROCESI I BERLINIT
Për Brukselin, Edi Rama dhe Zoran Zaevi, përkatësisht kryeministri i Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, nuk i kursyen kritikat ndaj anëtarëve të Këshillit Evropian për mosdhënien e dritës jeshile për të filluar negociatat zyrtare të anëtarësimit për shtetet e tyre. Megjithëse i gjithë faji shkoi për veton e imponuar nga Bullgaria mbi anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut dhe qëndrimit të përbashkët, që negociata të tilla me të dyja vendet duhet të fillojnë në të njëjtën kohë, jo të gjithë anëtarët janë plotësisht “në bord” për ta ndërmarrë këtë hap. Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, ende fajësohet për veton e fillimit të fazës zyrtare të hyrjes në 2019, vëzhguesit kanë frikë se BE-ja po humbet një mundësi të rëndësishme.
Kjo, sepse po bllokon dy shtete, të cilat, në dekadën e kaluar, kanë treguar përkushtim të lartë dhe vendosmëri për këtë moment kyç. Humbja e besimit nga ana e qytetarëve të Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, për anëtarësimin në BE, nuk duhet të nënvlerësohet, për shkak të “palëve të treta”, përkatësisht Rusia dhe Kina. Këto të fundit mund të përfitojnë nga situata, duke zgjeruar ndikimin e tyre në portat e Bashkimit Evropian. Dokumenti i strategjisë së KE-së për procesin e pranimit të Ballkanit Perëndimor botuar në vitin 2020 dhe me titull “Rritja e procesit të pranimit – Një perspektivë e besueshme e BE-së për Ballkanin Perëndimor” flet për besimin, ndërtimin e saj dhe nivelet më të larta të parashikueshmërisë që procesi i anëtarësimit të jetë efektiv dhe produktiv. Nuk duhet të jenë vetëm “tekat” nga Sofja që po pengojnë hyrjen, por duhet të jetë një qasje strategjike e qëllimshme dhe e dakordësuar që do të mbronte prosperitetin e ardhshëm të të gjithë Unionit.
REFORMIMI I BRENDSHËM
Siç shpjegohet saktësisht nga komisioneri Didier Reynders, përballja ligjore mes KE-së dhe Gjermanisë mbi përparësinë e Ligjit Evropian mbi ligjet kombëtare, diskutimet mbi ndryshimet e mundshme të Traktatit të Lisbonës duhet të jenë të pashmangshme. Ekziston një rast bindës i një përmirësimi të përgjithshëm në mekanizmat e punës të Bashkimit, duke filluar me nevojën e shtimit të shëndetit publik në listën e kompetencave të ndara midis vendeve anëtare dhe Komisionit Evropian. Më urgjente se kurrë është nevoja për të hequr rregullin e unanimitetit në Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë.
Përveç kësaj, ekziston imperativi i forcimit të mëtejshëm të rolit të Parlamentit Evropian që ende i mungon fuqia e iniciativës, pa harruar mundësitë e një zgjedhjeje të drejtpërdrejtë të presidentit të Komisionit Evropian dhe një evolucioni të mundshëm institucional si i Këshillit Evropian ashtu edhe i Këshillit të Bashkimit Evropian. Së fundmi, komentet e fundit të kryeministrit slloven, Janez Jansa, rreth “vlerave imagjinare evropiane”, kërkojnë më tej një mekanizëm shumë më të fortë të sundimit të ligjit dhe demokracisë së BE-së sesa zgjidhja e përgjysmuar, e kompromentuar që është në dispozicion pas negociatave të zgjatura. Ndërsa kjo mund të duket si një agjendë ambicioze, udhëheqësit e BE-së, veçanërisht nëse do të ketë një ndryshim qeverie në Berlin gjatë vjeshtës, do të duhet të përballen me realitetin.
Konferenca për të Ardhmen e Evropës mund të krijojë një shtysë për fillimin e një debati të tillë të brendshëm. Ndryshimet e mundshme të qeverisë në Budapest në vitin 2022 dhe në Varshavë në 2023 mund t’i paraprijnë vendimit të pashmangshëm se një traktat i ri është ai që i duhet Unionit. A do të thotë kjo se Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut duhet të presin për një kohë të pacaktuar mes këtij skenari shumë të pasigurt dhe të paparashikueshëm? Jo domosdoshmërish, por qëllimet e tyre në drejtim të anëtarësimit në BE duhet të rishikohen pa e zvogëluar domosdoshmërisht shtatin dhe rëndësinë e tyre.
