Hulumtimi i gazetarëve të IRL-së konstaton neglizhencën e vazhdueshme të udhëheqësve në institucionet e sistemit si dhe ndikimet e thella politike dhe ekonomike në autoritetet shtetërore. Vëmendje e veçantë i kushtohet gjyqësorit që qëllimshëm bllokon dhe anashkalon hetimin serioz në këso tragjedi si zjarri në Tetovë. Konstatohet gjithashtu se, do të ishin shpëtuar jetë nëse do të respektohej Ligji për Ndërtim dhe Ligji për Veprimtari Shëndetësore
Shkup, 15 gusht – Në zjarrin e 8 shtatorit 2021, në spitalin modular të Tetovës për trajtimin e pacientëve me virusin COVID-19, vdiqën 14 pacientë. Institucione të ndryshme kompetente e kanë cilësuar rastin si aksident, ndërsa u tha se zjarrin e shkaktoi një kabllo zgjatimi me një mbushës telefoni aty. Faji për fatkeqësinë në Tetovë në vitin 2021 nga autoritetet iu atribuua në mënyra të ndryshme rrethanave fatkeqe. Megjithatë, hulumtimi i IRL-së identifikoi një sërë gabimesh në hartimin e projektit nga pikëpamja ligjore dhe teknike, një sërë shkeljesh të ligjeve dhe mangësi operacionale. Gjatë hulumtimit, ekipi i gazetarëve të IRL-së ka siguruar 585 dokumente të shkruara në 5455 faqe.
Hulumtimi konstaton neglizhencën e vazhdueshme të udhëheqësve në institucionet e sistemit si dhe ndikimet e thella politike dhe ekonomike në autoritetet shtetërore. Vëmendje e veçantë i kushtohet gjyqësorit që qëllimshëm bllokon dhe anashkalon hetimin serioz në këso tragjedi si zjarri në Tetovë. Konstatohet gjithashtu se, do të ishin shpëtuar jetë nëse do të respektohej Ligji për Ndërtim dhe Ligji për Veprimtari Shëndetësore. Në atë rast do të ishin paraparë materialet e duhura dhe do të ishte projektuar një konstruksion i përshtatshëm sipas standardeve minimale teknike për mbrojtje nga zjarret dhe shpërthimet në një objekt me qëllim të kryerjes së një aktiviteti shëndetësor. Një pjesë e këtyre kërkesave minimale teknike janë për shkak të rritjes së kohës së rezistencës ndaj zjarrit me qëllim evakuimin në kohë.
9 MUAJ PA ASNJË TË DYSHUAR
Prokurorët nuk kishin të dyshuar për 9 muaj, edhe pse kishin prova për zbardhjen e shkaqeve të zjarrit. Megjithatë, pas 9 muajve, për vdekjen e 14 pacientëve nga zjarri u hapën dy hetime. E para është udhëhequr nga Prokuroria Themelore Publike në Tetovë, e cila i heton shkaqet e zjarrit, ndërsa e dyta – Prokuroria për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, e cila duhej të konstatonte lëshimet dhe keqpërdorimet e mundshme në dokumentacionin e tenderit. Në hetimin e Prokurorisë së Tetovës ishin përfshirë pesë prokurorë. Tre nga Tetova dhe dy nga Shkupi, të deleguar me urdhër të prokurorit publik të shtetit Ljubomir Joveski. Në dy javët e para të hetimit ishin dëgjuar mbi 50 dëshmitarë, punonjës të spitalit, zyrtarë në njësitë e projektit në Ministrinë e Shëndetësisë dhe atë të Punës dhe Çështjeve Sociale, Vanja Andonova nga zyra e ministrit të Shëndetësisë, si dhe ministri Venko Filipçe. Asnjërit nga dëshmitarët e intervistuar nuk i ishte kujtohet se kush e kishte përgatitur dokumentacionin teknik për spitalin modular.
Menaxheri i kompanisë “BRAKO”, Blagoj Shalev, kishte dhënë deklaratë dy muaj e gjysmë pas zjarrit. Kjo deklaratë ka munguar në mënyrë misterioze në temën e zjarrit dhe deri tani nuk ka asnjë të dhënë se çfarë deklaroi Shalev. Më 11 maj 2022, Prokurori i Shtetit mbledh kolegjiumin në të cilin marrin pjesë 10 prokurorë dhe njëzëri vendoset se cilët persona do të akuzohen. Mbledhja drejtohet nga prokurori publik i shtetit Ljubomir Joveski, ndërsa vendimi merret njëzëri me prokurorët themelor Besir Aliu, Hanefi Ameti, Zorica Pavloviq dhe Dejan Petreski. Për akuzën votojnë edhe Islam Abazi nga Prokuroria e Lartë në Gostivar, prokurorët publik Aco Koleski, Sonja Simovska dhe Mustafa Hajrulahu dhe Natalija Tasevska nga Prokuroria e Lartë në Shkup.
Hetimi i dytë i udhëhequr nga prokurorja Elizabeta Josifovska nga Prokuroria për ndjekjen e krimit të organizuar për gati dy vjet është në fazën e hetimeve paraprake. Asnjë dëshmitarë deri tani nuk është marrë në pyetje. Kompania “BRAKO” e ish-zëvendëskryeministrit Koço Angjushev vazhdon të marrë tendera nga Qeveria dhe institucionet tjera.
GABIMET DHE KONSTATIMET E EKSPERTËVE
Hetuesit gjermanë dhe eksperti elektro-inxhinier nga Tetova, Irfan Shaqiri, shkaqet e vërteta të zjarrit i gjejnë në konstruksionin e papërshtatshëm dhe instalimin elektrike të keq ekzekutuar. Në hetimin e gjermanëve dhe të Shaqirit, thuhet se instalimi elektrik i instaluar nga kontraktori “BRAKO” është bërë në mënyrë të paligjshme dhe të paligjshme, pa projekt dhe nga një punonjës i kompanisë pa licencë. Gjithashtu, konstatohet se specifikimi teknik i përgatitur nga Ministria e Shëndetësisë nuk mund të përmbushte standardet minimale ligjore për siguri. Personi që ka qenë përgjegjëse për përgatitjen e specifikacionit teknik dhe firma e së cilës është në këtë dokument, Vanja Andonova, pasi digjet spitali, dorëhiqet nga puna e Ministrisë së Shëndetësisë dhe nis punën e re si arkitekte në kompaninë “BRAKO”.
Ndërtimet ishin të paligjshme, sepse Ministria e Shëndetësisë e bëri dhe Ministria e Punës dhe Çështjeve Sociale, së bashku me përfaqësues të kreditorëve të Bankës Botërore, miratuan “prokurimin e mallrave” në vend të prokurimit “për ndërtimin e përkohshëm të një spitali”, megjithëse të gjithë e dinin se çfarë ishte qëllimi i ndërtesave modulare.
Nëntë ditë pas zjarrit, Ministria e Shëndetësisë dhe “BRAKO” u morën vesh për plotësimin e kontratës bazë për “përmirësimin e kërkesave minimale teknike për të rritur sigurinë e objekteve” për objektet aktuale modulare që janë ndërtuar sipas të njëjtit specifikim. Aneks-marrëveshja, në kundërshtim me Ligjin për Prokurim Publik, nuk u publikua kurrë në Byronë e Prokurimit Publik.Aneks-marrëveshja parasheh edhe 15 për qind më shumë mjete financiare për ndryshimet që do të bëhen në spitalet modulare. Megjithatë, një raport i Revizionit të shtetit i kërkuar nga ish-ministri Bekim Sali, zbulon se aneks-marrëveshja është e paligjshme pasi në fazën e zbatimit, nuk lejohet ndryshimi i kushteve të përcaktuara në dokumentacionin e tenderit. Në pjesën me rekomandime, udhëzohet Ministria “që në të ardhmen të angazhojë ekspertë gjatë përgatitjes së specifikimeve teknike”.
Kryeprokurori i shtetit Ljubomir Joveski dhe kryeprokurori i Tetovës, Besir Aliu i lanë mënjanë raportet e ekspertizës (atë gjermane, të elektro-inxhinierit në Tetovë dhe të ekspertit ndërtimor) që përmendin shkaqet e zjarrit dhe urdhërojnë një ekspertizë të katërt të re nga Fakulteti Elektroteknik në Shkup. Ky ekspertim ishte në kundërshtim me të gjitha mendimet e tjera të ekspertëve dhe pretendoi se objekti është ndërtuar në mënyrë të ligjshme dhe ka qenë korrekt “sepse është trajtuar si mall dhe jo si objekt”. Pas kësaj ekspertize të Fakultetit Elektroteknik në Shkup, të përgatitur nga prof.dr. Vlatko Stoilkov dhe prof.dr. Vladimir Dimçev, Prokuroria e Tetovës ngrit padi për 3 punonjës të spitalit. Ish-drejtorët e Spitalit të Tetovës, Florin Besimi dhe Artan Etemi, ngarkohen për vepër penale “vepra të rënda kundër sigurisë së përgjithshme” dhe dënohen me 1.6 muaj burg me kusht, ndërsa mjeku Boban Vuçevski lirohet nga akuza për “mosveprim sipas rregullave shëndetësore gjatë epidemisë”. (Phentermine) Megjithatë, gjatë gjithë gjykimit, nuk u ngrit çështja nga asnjë prokurorë për shkaqet që çuan djegien e spitalit modular.
ÇFARË THOTË PROKURORIA E SHTETIT?
Prokuroria Publike dhe ekipi i prokurorëve publikë që kanë punuar në rastin e zjarrit në spitalin modular të Tetovës hedhin poshtë pretendimet në programin e Laboratorit të Gazetarëve Hulumtues (IRL) që i referohen rrjedhës së hetimeve për këtë rast. Në deklaratën e Prokurorisë drejtuar mediave, ndër të tjera, shkruhet se “me qëllim të dukshëm diskreditimin e pabazë dhe pa ndonjë interes real për paraqitjen e së vërtetës, hulumtimi i IRL-së me vetëdije kryen manipulim të rëndë të informacionit” i cili, siç thonë nga Prokuroria, ata janë gati të ilustrojnë me më shumë shembuj.
“Është absolutisht e pavërtetë se ekspertiza e ekspertëve gjermanë nuk është paraqitur si provë në procedurë gjyqësore. Ekspertiza zyrtare nga Instituti Kriminalistik i Shërbimit Penal Federal dhe laboratori nga Gjermania është pjesë përbërëse e materialit dëshmues. Ajo iu është dorëzuar në mënyrë të rregullt palëve në procedurë, bashkëngjitur me aktakuzën dhe gjatë gjykimit është paraqitur publikisht si provë para gjykatës. Seancat gjyqësore për këtë çështje ishin të hapura për publikun, kështu që paraqitja e gënjeshtrave të tilla është tërësisht tendencioze”, thotë Prokuroria Publike, ndërsa mohojnë se ka kontradikta të ekspertizave.
“Gjegjësisht, si në gjetjet e ekspertëve të Departamentit të Hetimeve dhe Ekspertizave Kriminalistiko-Teknike në Ministrinë e Punëve të Brendshme ashtu edhe në atë të ekspertëve gjermanë, saktësisht janë të njëjtat arsye për shfaqjen dhe përhapjen e zjarrit. Në bazë të ekspertizës së tillë të pakundërshtuar, është nxjerrë aktgjykimi i shkallës së parë të Gjykatës Themelore në Tetovë. Gjithashtu, në hulumtimin e IRL-së nuk përmenden konkluzionet e ekspertizës së Fakultetit të Teknologjisë dhe Metalurgjisë, i cili shqyrtoi shpejtësinë e djegies së të gjitha materialeve të përdorura për spitalin dhe që tregon qartë gjithashtu se arsyeja kryesore e djegies së shpejtë të spitali modular është përqendrimi i lartë i oksigjenit në objekt”, shton Prokuroria. Prokuroria thotë gjithashtu se asnjë provë e rastit nuk tregon për krim – vrasje, siç thuhet në hulumtimin e IRL-së. Madje, fajin Ljubomir Joveski vqazhdon ta shohë te dy drejtorët shqiptarë të Spitalit, Florin Besimi dhe Artan Etemi.
“Në vetë aktakuzën, të cilën Prokuroria e ka iniciuar, thuhet se dy nga të pandehurit ‘edhe pse kanë qenë të detyruar të kenë pajisje dhe instalime të përshtatshme për mbrojtje nga zjarret dhe shpërthimet, mjete të tjera zjarrfikëse, mjete për fikjen e zjarrit, aparatet e zjarrfikësve dhe zjarrfikësve, në ditën e vënies në punë të Spitalit modular në Tetovë, deri në ditën e zjarrit në spitalin modular, nuk i kanë vendosur mjetet e duhura për mbrojtje nga zjarri’, me çka kanë kryer vepër penale – krime të rënda kundër sigurisë së përgjithshme sipas nenit 292 paragrafi 4 në lidhje me nenin 288 paragrafi 4 në lidhje me paragrafin 2 të Kodit Penal, ndërsa i akuzuari i tretë ‘si person përgjegjës ka lejuar hyrjen e personave të paautorizuar – anëtarëve të familjeve të të sëmurëve me Covid 19, si shoqëruesit, në spitalin modular’ dhe është akuzuar për vepër penale – mosveprimi sipas rregulloreve shëndetësore gjatë epidemisë sipas nenit 206 paragrafi 1 i Kodit Penal”, thonë nga Prokuroria.
Për të qenë ironia edhe më e madhe, Prokuroria thekson se për tragjedinë në Tetovë, dy vite më parë, veçanërisht për tenderin për prokurimin e të gjitha spitaleve modulare, Prokuroria Themelore Publike për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit po ndërmerr veprime dhe kontrolle, por që thotë se për shkak të hetimeve, “prokuroria nuk mund të publikojë detaje”. (Redaksia e gazetës KOHA)
