Njohësit e politikave të Bashkimit Evropian thonë se propozimi i presidentit të Francës, Emmanuel Macron, për krijimin e një organizate të re politike me qëllim të bashkimit të vendeve që ndajnë vlerat e BE-së, por që nuk janë pjesë e bllokut, është një përpjekje e tij për ndaluar zgjerimin e BE-së.
Toby Vogel, analist dhe ekspert për BE-në dhe Ballkanin Perëndimor me bazë në Bruksel, vlerëson se ideja e presidentit Macron nuk do të përkrahet nga shtetet e bllokut. Përveç që e cilëson propozim të zbehtë dhe me shumë paqartësi, Vogel thotë se Macron përmes kësaj ideje shpërfaq kundërshtimet që ka në raport me anëtarësimin e shteteve të reja në BE.
“Është e qartë se zgjerimi [i BE-së] nuk po shkon askund, sigurisht jo për Ballkanin Perëndimor dhe një nga arsyet për këtë është presidenti [Emmanuel] Macron. Ka qenë ai i cili ka bllokuar, për shembull, hapjen e negociatave të anëtarësimit me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë”, thotë Vogel në një intervistë për Radion Evropa e Lirë.
Franca kundërshtoi hapjen e negociatave për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut në vitin 2019. Macron tha atëbotë se këto shtete duhej të bënin ende progres. E, duke folur në Strasburg më 9 Maj në Ditën e Evropës, Macron, kur iu referua kërkesës së Ukrainës për anëtarësim të shpejtë në BE, tha se mund të duhen dekada për të ndodhur diçka e tillë.
Komentet i bëri pasi paraprakisht presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, tha se në qershor planifikon të japë mendim lidhur me kërkesën e Ukrainës për anëtarësim. Macron është shprehur kundër përshpejtimit të procedurës për Ukrainën, por edhe për shtetet e tjera, me arsyetimin se duhet respektuar standardet.
Në vend të përshpejtimit ai propozoi atë që e quajti “komunitet politik evropian”, që mund të jetë i hapur për shtetet që nuk i janë bashkuar BE-së, sikurse Mbretëria e Bashkuar, e cila është larguar nga blloku. Vogel mendon se qëllimi i vërtetë i propozimit të presidentit Macron është që ai të paraqitet si mik i Ukrainës, Gjeorgjisë, Moldavisë si dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor, shtetet të cilat mëtojnë integrimin në BE, ndërsa në të njëjtën kohë nuk e mbështetë anëtarësimin tyre.
“Tani, ajo që vërtet dyshoj se qëndron pas idesë së Macronit është si të thuash: ne do t’ju japim statusin e kandidatit, por më pas do t’ju lëmë në harresë ku ju në të vërtetë nuk jeni anëtar, por gjithashtu nuk jeni krejtësisht jashtë BE-së… Kjo do të ishte një mënyrë për të mbajtur jashtë [BE-së] Ballkanin Perëndimor dhe Ukrainën dhe të gjithë të tjerët, gjë që unë dyshoj se në fund është ajo që ai [Macron] dëshiron në të vërtetë”, thekson Vogel.
Presidenti francez, Macron, si dhe zyrtarët francezë në përgjithësi kanë mbajtur qëndrime kundërshtuese në raport me anëtarësimin e shteteve të tjera në bllokun evropian. Franca prej vitesh e kundërshton edhe procesin e liberalizimit të vizave për Kosovën, ndonëse janë plotësuar të gjitha kriteret që BE-ja i kishte vënë në udhërrëfyes. Bodo Weber, ekspert për Ballkanin dhe bashkëpunëtor i lartë i Këshillit për Politikat e Demokratizimit në Berlin, e sheh idenë e prezantuar nga presidenti francez më shumë si një tendencë për të shuar procesin e zgjerimit.
“Mendoj se ajo çfarë ai [Emmanuel Macron] po propozon këtu parimisht,[është] një alternativë e procesit të zgjerimit të BE-së edhe pse ai e ka shmangur që ta thotë këtë. Ai është i gatshëm për të gjetur një format që do ta zhdukte çështjen e zgjerimit të BE-së”, thotë Weber. Weber thotë se është e qartë që brenda shteteve të BE-së ka mospajtime të mëdha sa i takon zgjerimit të mëtejmë të bllokut.
Ideja e Macronit është mirëpritur nga kancelari gjerman, Olaf Scholz, i cili e përshkroi atë si “një sugjerim mjaft interesant për t’u përballur me sfidën më të madhe me të cilën përballemi”. Mirwpo, i dërguari Special i Gjermanisë për Ballkanin Perëndimor, Manuel Sarrazin, më 10 maj në Beograd në një intervistë për agjencinë Tanjug ka thënë se “Gjermania dëshiron që të gjitha shtetet e Ballkanit Perëndimor të kenë një të ardhme në BE”.
Duke iu referuar deklarimit të Sarrazinit, Weber thotë se Qeveria gjermane është kundër një anëtarësimi të kategorisë së dytë në veçanti për vendet e Ballkanit Perëndimor.
“Pra, Qeveria gjermane e ka kuptuar mjaft mirë se çfarë po synon zotëri Macron dhe ka mospajtime në mes të Francës dhe Gjermanisë sa i takon zgjerimit të BE-së, pasi Gjermania vazhdon të qëndrojë te mbështetja e perspektivës për anëtarësim në BE nisur nga vendet e Ballkanit Perëndimor”, thotë Weber.
Ai shton se BE-ja ka nevojë ta rimendojë procesin e zgjerimit dhe se nuk është i nevojshëm asnjë mekanizëm tjetër, sidomos për vendet e Ballkanit Perëndimor, pasi edhe ashtu ka pasur iniciativa të ndryshme që nuk janë treguar efikase përfshirë këtu Procesin e Berlinit si dhe idenë rajonale Ballkani i Hapur.
Procesi i Berlinit është një nismë e disa shteteve anëtare të BE-së, nën udhëheqjen gjermane, që kishte për qëllim rritjen e bashkëpunimit me shtetet e Ballkanit Perëndimor, si dhe promovimin e bashkëpunimit rajonal dhe perspektivës evropiane të rajonit.
Ballkani i Hapur ishte një ide që gjeti përkrahje të fuqishme në Serbi dhe Shqipëri dhe Maqedoni të Veriut. Ballkani i Hapur u prezantua si alternativë e vendeve të rajonit përmes së cilës ideja ishte të krijohej një zonë e përbashkët politike dhe ekonomike. Kjo iniciativë nuk gjeti mbështetje në Kosovë, Mal të Zi, si dhe Bosnje e Hercegovinë.
Si u komentua propozimi në rajon?
Qeveritë në Kosovë, Shqipëri, Mal të Zi dhe Bosnje e Hercegovinë nuk e kanë komentuar propozimin e presidentit francez, Macron. Por, mendime rreth iniciativës kanë dhënë në Serbi dhe Maqedoni të Veriut.
Më 10 maj, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tha se nuk ka biseduar me presidentin e rizgjedhur të Francës për më shumë se një muaj dhe se nuk do të ndërhyjë në mënyrat e vendimmarrjes brenda Bashkimit Evropian.
“Do të doja të dëgjoja se cili është plani i tij përfundimtar që të mund të deklarohem”, tha Vuçiq në një paraqitje para mediave në Serbi. Propozimi i Macronit është mirëpritur në Maqedoni të Veriut. Zëdhënësi i Qeverisë maqedonase, Dushko Arsovski, tha të mërkurën më 11 maj se propozimi është “një mundësi të shkëlqyer për bashkimin e vendeve që nuk arritën të anëtarësohen në bllok ose nuk deshën në një moment të caktuar, duke pasur parasysh situatën e re gjeopolitike”.
Ndërkohë, ministri i Punëve të Jashtme i Maqedonisë së Veriut, Besnik Osmani, tha se propozimi i Macronit më shumë ka të bëjë më Ukrainën, Gjeorgjinë dhe Moldavinë, por jo edhe me Ballkanin Perëndimor.
Ku është rajoni në procesin e anëtarësimit?
Maqedonia e Veriut ka aplikuar për anëtarësim në BE në vitin 2004. Ka vetëm statusin e vendit kandidat. Ende nuk i ka hapur negociatat për anëtarësim. Shqipëria ka aplikuar për anëtarësim në vitin 2009, është shtet kandidat, por ende nuk i ka hapur negociatat për anëtarësim.
Mali i Zi është vend kandidat dhe ka aplikuar për pranim në BE në vitin 2008. Serbia, po ashtu, është shtet kandidat dhe ka aplikuar për pranim në BE në vitin 2009. Kosova dhe Bosnje e Hercegovina janë një hap më pas. Kanë statusin vetëm të shtetit kandidat potencial.
Statusi i vendit kandidat jepet nga Këshilli Evropian në bazë të një opinioni të Komisionit Evropian, të hartuar pas aplikimit për anëtarësim në BE. Vendet kandidate potenciale janë ato vende që potencialisht mund të aplikojnë për anëtarësim në BE.
